Armenian Language Lessons Chapter 9a

Lessons
Introduction
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6a
Chapter 6b
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9a
Chapter 9b

SYNTAX

Շարահյուսություն

Sentence

Նախադասություն

Section 231

A sentence (նախադասություն)is called a word or a group of words that express a finished thought.

Երևանը Սովետական Հայաստանի մայրաքաղաքն է:

Yerevan is the capital of Soviet Armenia.

Նա պարապում է գրադարանում:

He studies in the library.

Section 232

By their structure sentences divide into simple (պարզ) and compound (բարդ). Simple are called sentences that express only one idea, and compound are those that express more than one idea.

Նա աշխատում է գործարանում:

He works at the factory.

Գիշերը պարզ է, երկինքը ջինջ է ու կապուտակ:

The night is clear, the sky is transparent and blue.

Section 233

According to the kind of statement they express, sentences can be:

a. Narrative (պատմողական) Գործարանի շինարարությունը ավարտվեց ճիշտ ժամանակին: Building of the factory was finished at the exact time. Ինքնաթիռը սավառնում է կապույտ երկնքում: The airplain flies in the blue sky.

b. Interrogative (հարցական) Նա ե՞րբ է գալու: When will he come? Դու հայերեն գիտե՞ս: Do you know Armenian?

c. Imperative (հրամայական) Պայքարեցե'ք արտադրանքի բարձր որակի համար: Struggle for high quality of production. Կատարի'ր խոստումդ: Keep your promise.

d. Exclamatory (բացականչական) Հե~յ ջան հայրենիք, ինչքան սիրուն ես: Oh, my dear country, how beautiful you are!

e. Note: In imperative sentences a stress mark (') is put over the word that expresses the order, in exclamatory sentences the exclamation mark (~), and in interrogative ones a question mark is put (՞).

Section 234

The words that make up the sentence are called parts of the sentence (նախադասության անդամներ). Parts of the sentence can be principal (գլխավոր) and minor (երկրորդական). Principal parts of the sentence are the subject (ենթակա) and the predicate (ստորոգյալ). They express the general idea of the sentence. Minor parts of the sentence fall into two groups:

a. supplementing the subject (noun) (ենթակայի լրացումներ): attribute (որոշիչ), uncoordinated attribute (հատկացուցիչ) and apposition (բացահայտիչ).

b. supplementing the predicate (verb) (ստորոգյալի լրացումներ): object (խնդիրներ) and adverbial modifiers (պարագաներ).

Ex. 373

Read and point the simple and compound sentences.

Լուսանում էր: Շչակների տագնապալի սուլոցներն այլևս չէին լսվում: Լենինը ականջ դրեց. ինչ- որ մի հեռու տեղից երաժշտության ձայն էր գալիս: ՄԻ րոպեից հետո այդ ձայնը ավելի բարձրացավ, ռազմական երաժշտական խումբը քայլերգ էր նվագում: Լսվեց հրահանգը, և Սմոլնու լայն դարպասից մի զորամաս ներս մտավ: Լենինը պատուհանի մոտ կանգնած դիտում էր: Մարտիկները հագել էին կարճ կիսամուշտակներ, գլխներին՝ կլոր գլխարկներ: Այդ հագուստը նրան ծանոթ թվաց: Եվ նա հիշեց, որ այդպիսի հագուստով էին նրան դիմավորել զինված բանվորները, երբ ինքը վերադարձավ արտասահմանից: Երկինքը գնալով ավելի էր լուսավորվում, Սմոլնու միջանցքներում լսվում էին հաղթական քայլեր, ոգևորված ձայներ:

(Ա. Կոնոնով)

Ex. 374

Read and define the sentences according to the purpose of the statement.

-Էյ, հսկեցե~ք, ի՞նչ եք քնում,

Քաջ զինվորներ Թաթուլի.

Ո՞վ է, տեսեք, տանջվում մթնում,

Քուն չի աչքին մոտ գալի:

Չլինի՞ թե, հաղթահարված,

Ճարը հատած թշնամին

Դավ է դնում մութն ու մեռած

Կես գիշերվա էս ժամին:

Վե~ր կացեք, վե~ր, ամբողջ գիշեր

Մարդ է գնում ու գալի.

Հե~յ, զարթնեցե~ք, առյուծ քաջեր,

Պահապաններ Թաթուլի:

Վե~ր կացե~ք, վե~ր, հարբեցրել է

Իր հաղթական հյուրերին,

Բաց է անում դուռն ու դարպաս

Ձեր դավաճան տիրուհին:

(Հովհ. Թումանյան, "Թմկաբերդի առումը")

Simple Sentence

Պարզ նախադասություն

Section 235

Simple sentences can be extended (ընդարձակ) and non-extended (համառոտ). Simple non-extended sentences consist of only principal parts of the sentence: subject and predicate.

Աշակերտները պարապում են:

The students are studying.

Երեխան քնած է:

The child is sleeping.

Simple extended sentences in their composition have not only principal, but also minor parts.

Մեր դասարանի աշակերտները պարապում են ջանասիրությամբ:

The students of our group study diligently.

Փոքրիկ երեխաները քնած են:

The small children are sleeping.

Ex. 375

Read and point out the simple extended and non-extended sentences.

1. Աղմուկը չէր դադարում: 2. Այդ խոսքերը նա ասել էր իր բարեկամներից մեկին: 3. Նա հանգստացավ: 4. Մանուկը սարսափեց: 5. Հրաշալի է այդ քաղաքի բնությունը: 6. Նա ոչ մի խոսք չարտասանեց: 7. Այսպես էին անցնում իմ երեկոները: 8. Բակում ձայներ լսեցի: 9. Տիկինը բարկացավ: 10. Ես կենդանիներ շատ էի սիրում: 11. Երկուսն էլ ծիծաղեցին: 12. Գուրգենը մտածում էր: 13. Վերջին խոսքերը ցնցեց Գուրգենին: 14. Նա չհամարձակվեց համբուրել Լիդիային: 15. Լիդիան հասկացավ նրա միտքը: 16. Ամենքը ոտքի կանգնեցին: 17. Շաբաթն անցավ: 18. Նա զգույշ չէր: 19. Գալոն գունատվեց: 20. Գնացքը պատերազմի դաշտից բերում էր մի քանի տասնյակ ծանր ու թեթև վիրավորներ: 21. Ակնարկը պարզ էր:

(Շիրվանզադե)

Principal parts of the sentence and their expression

Նախադասության գլխավոր անդամները և նրանց արտահայտությունը

Subject

Ենթակա

Section 235

The subject indicates an object, about which something is said in the sentence. It answers the questions ո՞վ who? or ի՞նչ what? and takes nominative case.

Subject in the Armenian language is usually expressed by:

1. Noun: Բանվորները եկան: The workers came. Ժողովը վերջացավ: The meeting is over.

2. Pronoun: Նա սովորում է կենսաբանական ֆակուլտետում: He studies in the biological department. Ո՞վ գնաց: Who went?

As subject can also serve adjectives, numerals, infinitives, and subjective and effective participles playing the role of a noun, e.g.

Փոքրերը քնեցին, իսկ մեծերը դեռ կարդում են:

The little ones are sleeping, but the older ones are still reading.

Երեքը գնացին, երկուսը մնացին:

Three went, two stayed.

Կարդալը հաճելի է և օգտակար:

Reading is pleasant and useful.

Վազողները կանգ առան:

The runners stopped.

Ex. 376

Define by what part of speech the subject is expressed.

1. Սովետական ժողովուրդը հաջողությամբ է կատարում յոթնամյակի պլանները: 2. Բնության վերափոխումը մեր երկրին տալիս է հսկայական բարիքներ: 3. Մեծերը հետևում էին փոքրերի խաղին: 4. Բոլորը ոտքի կանգնեցին: 5. Նորից եկավ գարունը, հալվեց ձյունը, ծաղկեցին ծառերը, ուրախ քչքչում են առուները: 6. Նորը միշտ հաղթում է հնին: 7. Գրքերը սեղանի վրա են: 8. Նա սիրում է մենակ թափառել անտառում: 9. Դուք պատվով կատարեցիք ձեր խոստումը: 10. Խաղացողները հանգստանում էին: 11. Բժիշկը ուշադրությամբ քննեց հիվանդին: 12. Տասներկուսը չորսի վրա բաժանվում է առանց մնացորդի: 13. Դիմավորողները սպասում էին կառամատույցում: 14. Այնտեղ մնալը վտանգավոր էր: 15. Ես այսօր գնալու եմ կայարան՝ դիմավորելու քրոջս: 16. Երեխաները շարունակում էին իրենց ուրախ խաղը:

Predicate

Ստորոգյալ

Section 236

The predicate shows the action or the condition of the subject. Predicates can be simple (պարզ) and compound (բաղադրյալ). Compound predicates, in turn, can be nominal (անվանական) and verbal (բայական).

Մենք ուսումնասիրում ենք հայերեն:

We study Armenian.

Նրա հայրը բժիշկ է:

His father is a doctor.

Նա կարողացավ աշխատանքն ավարտել ժամանակին:

He managed to finish the work on time.

Simple predicate

Պարզ ստորոգյալ

Section 237

The simple predicate is expressed by conjugating forms of the verb.

Գարունը եկավ:

Spring is here.

Նրանք շուտով կվերադառնան:

They will return soon.

Ես կանգնած եմ պատշգամբում:

I am standing in the balcony.

Նա աշխատում է դաշտում:

He works in the field.

Compound nominal predicate

Բաղադրյալ անվանական ստորոգյալ

Section 238

Compound nominal is called the predicate expressed by a noun combined with forms of the auxiliary linking verb եմ, e.g.

Սուրենը ուսանող է:

Suren is a student.

The nominal part (ստորոգելիական վերադիր) of the compound predicate can be expressed by:

1. a noun: Նա բժիշկ է: He is a doctor. Սա թատրոնի շենքն է: This is the theatre building.

2. an adjective: Գրատախտակը սև է: The blackboard is black. Սենյակի պատերը սպիտակ էին: The walls of the room were white.

3. a numeral: Նրանք քսանվեցն էին: They were twentysix. Դու մեր կուրսում առաջինն ես: You are the first in our course.

4. a pronoun: Գնացողը նա է: He is the departing person. Եկողն ո՞վ է: Who is the coming person?

5. infinitive and subjective participle: Սա կարդալ չէ: This is not reading. Բոլորը գնացող են, մնացող չկա: Everyone is departing, no one is staying.

Notes:

1. Besides the auxiliary verb եմ, as copula can serve verbs: դառնալ to become, համարել to consider, համարվել to be considered, հանդիսանալ to appear, լինել to be, etc. 2. As with the copula եմ, so with these verbs the nominal part of the compound predicate takes the nominative case.

æուրը գոլորշի դարձավ:

The water became steam (evaporated).

Դու համարվում ես առաջավոր ուսանող:

You are considered to be a leading student.

Compound verbal predicate

Բաղադրյալ բայական ստորոգյալ

Section 239

Compound verbal is called the predicate consisting of conjugating verb and infinitive. The infinitive usually expresses the general meaning of the predicate, and the verbs in personal forms express various modal meanings. As conjugating forms serve verbs կարողանալ to be able, ուզել to wish, սկսել to begin, շարունակել to continue, etc.

Նա ուզում է շատ լեզուներ սովորել:

He wants to learn many languages.

Դու կարողանում ես հայերեն գրել ու կարդալ:

You are able to (can) write and read Armenian.

Ես սկսեցի թարգմանել հոդվածը:

I began translating the article.

Նրանք որոշեցին օգնել մեզ:

They decided to help us.

Note: In spoken language very often both parts of the compound predicate conjugate, e.g., ուզում եմ գնամ I want to go, ուզում ես գնաս you want to go, ուզում է գնա he wants to go, etc.

Ex. 377

Underline the compound nominal predicate and say what it is expressed by.

1. Բարձր են մթնաձորի սարերը: 2. Եթե դռները բաց են, փողոցից կարելի է տեսնել բակն ու տան սրահը: 3. Նրա համար ամենից մեծ հաճույքը այգին ու արտերը ջրելն էր: 4. Ես էլ այդպես էի մտածում, թեև արդեն պատանի էի: 5. Լեռնային կանաչը գրավիչ էր և' մեզ, և' հոգնած ձիերի համար: 6. Եվ ինչ բարակ էին նրա շրթունքները: 7. Մեր լողանալու չափը կապտելն էր: 8. Նրա սև աչքերը խոշոր են ու տխուր: 9. Հիվանդը պառավի ամուսինն էր: 10. Երիտասարդները Հրազդան շրջանի գյուղերից մեկի կոմերիտականներն էին: 11. Կաքավաբերդի բարձունքի միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է, ցողունը կաքավի ոտքի պես կարմիր, ծաղիկը ծիրանի գույն: 12. Առաջին ձիավորը հնագետ էր, երկրորդը՝ նկարիչ: 13. Օդը մաքուր էր, արցունքի պես ջինջ: 14. Այդ միտքը հանկարծ հավանական թվաց նրան:

(Ա. Բակունց)

Ex. 378

Read and copy out the compound verbal predicate.

1. Եփրեմ պապը չէր կարողանում երկար ման գալ, հեռու տեղ չէր գնում: 2. Գլուխը բարձր բռնած, աչքերը խուփ, նա կարծես կամենում էր լսել, թե ինչ է կատարվում գյուղում և գյուղից դուրս: 3. Գյուղացի Եփրեմի կենվորները նույնպես պատրաստվում էին քաղաք մեկնել: 4. Գյուղացի ամուսինները պատասխան տալ չէին կարողանում, որովհետև դժվարանում էին վճռել իրենց համար այդ անսովոր խնդիրը: 5. Անձրևների ժամանակ սիրում էր կանգնել բաց տեղ ու թախծոտ աչքերով նայել այդ զարմանալի ջրին, որ թափվում էր վերևից: 6. Աշխատում էր գնալ խիտ տեղերով ու, որքան կարելի է, անձայն: 7. Որոշեց աղաչանքով շարժել նրա գութը և ներողամտությունը: 8. Նա չէր կարողանում աչքերը բաց անել: 9. Ավագյանը փորձեց մեկին բռնել: 10. Նա որոշեց վաղվանից բրիգադաները դաշտ հանել: 11. Մի առավոտ չկարողացավ ժամանակին զարթնել: 12. Նա շարունակեց առաջ գնալ՝ մտքում շարադրելով իր ճառը: 13. Օսանը շարունակում է ողբալ: 14. Ժողովրդի մեծ մասը չի ուզում տեղից շարժվել:

Concordation of predicate with the subject

Ստորոգյալի համաձայնությունը ենթակայի հետ

Section 240

The predicate concords with the subject in person and number.

Ես հանգստանում եմ:

I am relaxing.

Դու հանգստանում ես:

You are relaxing.

Նա սպասում է ինձ:

He is waiting for me.

Նրանք սպասում են ինձ:

They are waiting for me.

Ուսանողը կարդում է:

The student is reading.

Ուսանողները կարդում են:

The students are reading.

Section 241

In case the sentence has two or more subjects, the predicate is put in plural.

Արամը և Աշոտը գնում են դպրոց:

Aram and Ashot are going to school.

Գիրքը և տետրակը դրված են սեղանին:

The book and the notebooks are on the table.

Ես, դու և նա բանվորներ ենք:

I, you and he are workers.

Section 242

If as predicate serve pronouns in various persons, the personal form of verb-predicate is put in plural and concords with the first person, and if there is no pronoun of first person, then with the second. (And if there is no pronoun of the second person either, then with the third person!)

(I suggest another way to put it: If the predicate contains pronouns in various persons, the personal form of the verb-predicate is put in the plural. Furthermore, it takes the first person if a first person pronoun is present in the predicate; otherwise, if a second person is present, it takes the second person; otherwise, it takes the third person.)

Ես և դու ընկերներ ենք:

I and you are friends.

Դու և նա դիտել եք այդ թանգարանը:

You and he have seen that museum.

Section 243

If the predicate is used in plural or there are two or more predicates in the sentence, the nominal part of the compound predicate can be both singular and plural.

Մենք Սովետական Միության քաղաքացի ենք:

We are citizens of the Soviet Union.

Մենք Սովետական Միության քաղաքացիներ ենք:

We are citizens of the Soviet Union.

Վահանը և Արշակը ուսանող են:

Vahan and Arshak are students.

Վահանը և Արշակը ուսանողներ են:

Vahan and Arshak are students.

Ex. 379

Say how the predicate concords with the subject.

1. Քաղաքի վրա բացվեց մայիսյան սքանչելի առավոտը: 2. Արևի ցոլքերը ընկնում են շենքերի վրա, աղմկում է իր առօրյան սկսող քաղաքը: 3. Մենք կարգի բերեցինք մեզ և նրա առաջնորդությամբ դուրս եկանք փողոց: 4. Ես արդեն ազատ էի և կարող էի զբաղվել իմ գործերով: 5. Երեխաները ուրախ ու զվարթ աղմկում էին պարտեզում: 6. Դու այսօր լավ պատասխանեցիր: 7. Դուք վաղն անպայման կտեսնեք նրան: 8. Նրանք երեկ են վերադարձել հանգստյան տնից: 9. Նա այսօր հանձնելու է իր վերջին քննությունը: 10. Ես ու դու միասին կգնանք նրանց մոտ: 11. Դու և նա կաշխատեք ժամանակին տեղ հասնել: 12. Մենք և դուք իրար կհանդիպենք "Հաղթանակի" կամուրջի մոտ: 13. Առյուծը և վագրը գիշատիչ կենդանիներ են: 14. Գայլը և արջը գազան են: 15. Մենք համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողներ ենք:

Place of the subject and the predicate in the sentence

Ենթակայի և ստորոգյալի շարադասությունը

Section 244

In the Armenian language the subject usually precedes the predicate.

Երեխան քնած է խախաղ քնով:

The child is sleeping quietly.

Լուսինը ծածկվեց ամպերի ետևում:

The moon hid behind the clouds.

The subject can be used after the predicate.

Անցավ ցուրտ ձմեռը:

The cold winter is over.

Եկան գարնան անուշ օրերը:

The nice spring days are here.

Word order in the Armenian language appears to be relatively free: one and the same idea can be expressed by various word orders.

Աշակերտները գնում են դպրոց: Students go to school.

Աշակերտներն են գնում դպրոց:

Աշակերտները դպրոց են գնում:

Գնում են դպրոց աշակերտները:

Դպրոց են գնում աշակերտները:

In usual word order the auxiliary verb is put after the participle (impersonal) forms of the verb, and the copula stands after the nominal part of the compound predicate. In reverse word order the auxiliary verb stands after the word, on which the logical stress falls.

Աշակերտը պատմում է դասը:

The student tells the lesson.

Արամը գերազանցիկ է:

Aram is an excellent student.

Աշակերտն է պատմում դասը:

The student tells the lesson.

Արամն է գերազանցիկ:

Aram is an excellent student.

The first two sentences show the usual word order, and the last two the reverse order.

Ex. 380

Find the principal parts and point out their place in the sentence.

1917 թվականի հոկտեմբերի 25-ին երեկոյան "Ավրորա" հածանավը մտավ Նևա և կանգ առավ Ձմեռային պալատի մոտ: Նավաստիները հանեցին թնդանոթների ծածկոցները, թնդանոթների մեջ արկեր դրին: Լսվեց հրահանգը և որոտաց կրակոցը: Դա պայմանական ազդանշան էր: Սկսվեց գրոհը Ձմեռային պալատի վրա: Ձմեռային պալատի առաջ կա լայնատարած հրապարակ: Սա հենց այն հրապարակն է, որտեղ 1905 թ. հունվարի 9-ին գնդակոծվեց Պետերբուրգի բանվորների խաղաղ ցույցը: Այն ժամանակ բանվորները գնացել էին ցարից ողորմություն խնդրելու: Հիմա եկել էր իշխանությունն ուժով գրավելու ժամանակը:

Ex. 381

Replace the usual word order with reverse.

1. Ես ապրում եմ հանրակացարանում: 2. Հանրակացարային կյանքը անցնում է շատ ուրախ: 3. Նա իր բոլոր քննությունները հանձնեց գերազանց գնահատականներով: 4. Պարտեզների ծաղիկները թարմ են և գեղեցիկ: 5. Մեր ֆուտբոլիստները դաշտից հեռացան հաղթանակով: 6. Հայ ժողովրդի զավակները Հայրենական մեծ պատերազմում աչքի ընկան իրենց հերոսությամբ: 7. Նա պարապմունքները անցկացնում էր դաշտում: 8. Կոլտնտեսականները աշխատում են դաշտում: 9. Մեր դասերը անցնում են հետաքրքիր: 10. Այս վեպը կարդացվում է հափշտակությամբ: 11. Բոլոր ծառերի տերևները դեղնել են: 12. Գետերն ու առուները ծածկվել են ձյունով: 13. Բառարանը սեղանի վրա է: 14. Աշխատավորները հավաքվել են կոլտնտեսության ակումբում: 15. Նրանք հետաքրքիր ներկայացում դիտեցին:

E.g., Ես ապրում են հանրակացարանում: Ես հանրակացարանում եմ ապրում: Հանրակացարանում եմ ապրում ես:

Sentence with a missing subject

Զեղչված ենթակայով նախադասություն

Section 245

In the Armenian language one often finds sentences where the subject is missing, but is implied. E.g.

Այսօր տոմսը վերցրի և երեկոյան մեկնում եմ Թվիլիսի:

Today I took a (the?) ticket and will leave for Tbilisi in the evening.

Կգաս մեր տուն և կբերես գրքերդ:

Come to our place and bring your books.

In the first sentence the subject ես (I) is missing, and in the second one the subject դու (you). In Armenian such sentences are called զեղչված ենթակայով նախադասություններ: sentences with missing subject. Wide use of such sentences in the Armenian language is conditioned by the fact that in any tense the verb also has indication of person.

Subjectless sentence

Անենթակա նախադասություն

Section 246

Subjectless is called the sentence, in which there is no subject and it isn't implied. In such sentences the predicate is expressed:

a. By the third person singular, where the verb indicates natural phenomena, e.g. Մթնեց: It got darker. Լուսացավ: The day broke. Ցրտեց: It got colder. Անձրևում է: It is raining. b. By the third person plural, where the verb indicates an action referring to all, e.g. Երկաթը տաք-տաք կծեծեն: "Cast" iron while it is still hot. Ճտերը աշնանն են համրում: Chickens are counted in autumn. (In this translation "chickens" is the subject!) c. By the third person singular, where the verb indicates an action referring to all, e.g. Ինչ որ ցանես, այն կհնձես: One must reap as one has sown. d. By the third person of passive verb, formed from middle and partly active verbs, e.g. Այս սենյակում չի նստվում: One can't sit in this room. Այդ մասին շատ է խոսվել: A lot has been said about it.

Note: Subjectless sentences of types b) and c) are usually found in proverbs and sayings.

Ex. 382

Copy out and underline the sentences with missing subject.

Մի օր աղախինը Եվային հանձնեց մի նամակ, որ փոստից հենց նոր էր ստացել: Եվան իսկույն ճանաչեց Աշխենի ձեռագիրը: Սաստիկ ճնշող մի զգացումով բաց արեց նամակը և կարդաց. "Եվ ջա'ն. Ուռա~... տոներին քեզ մոտ եմ: Գժվում եմ, որ մտածում եմ, թե ինչպիսի երջանիկ ժամանակ պիտի անցկացնեմ քեզ մոտ ամբողջ երկու~ շաբաթ: Կարծես տասը տարի է, որ չեմ տեսել քեզ: Ինչքան խնդրեցի, որ լուսանկարդ ուղարկես- չուղարկեցիր, ծուլացար: Շատ բարի. երևի առիթ կունենամ փոխարենը հատուցանելու: Սենյակս արդյոք պահպանե՞լ ես նույնությամբ: Մի վայրկյան անգամ չպիտի թողնեմ, որ հեռանաս ինձանից: Գիշերներն էլ պիտի միասին քնենք, իրար քնած: Այլապես թվում է, թե չեմ կարող բոլոր կարոտս հանել երկու շաբաթվա ընթացքում: Հայրիկն ինչպե՞ս է, մայրիկը, Սուրենը, վերջապես՝ դու ինչպես ես, դու, իմ ծլվլան ծիծեռնակ: Ա'խ, ինչ սիրուն համեմատություն, գրիչս թռավ ինքնաբերաբար: Հիրավի, որ հիշում եմ անհանգիստ, սիրելի շատախոսությունդ, իսկույն աչքերիս առաջ պատկերանում է ծիծեռնակը գարնանային հրաշալի առավոտյան ծլվլալիս": (Նար-Դոս, "Մահը")

Sentence with missing predicate

Զեղչված ստորոգյալով նախադասություն

Section 247

In the sentence the predicate can be omitted partly and completely. Sentences with missing predicate are usually used in the following cases:

a. If the given sentence has the same predicate as the preceding one. Ես գիրք եմ կարդում, իսկ դու՝ թերթ: I read a book, and you a paper. Աշխենը աշխատում է գործարանում, իսկ Հասմիկը կոլտնտեսությունում: Ashkhen works at the factory, and Hasmik in the farm. b. If there are several predicates with a subject. In this case the auxiliary verb is usually omitted. Նրանք վերցրել էին կարմիր դրոշները և դուրս եկել փողոց: They took (the) red flags and went out (to the street). Նրանք քայլում էին փողոցով և մտածում: They were walking down the street and were thinking. Դուք իսկական մարդ եք և քաղաքացի: You are a real man and a citizen. c. If the given sentence is the answer to the asked question. -Ե՞րբ եք եկել տուն: When did you come home? -Ժամը հինգին: At five o'clock.

Note: The auxiliary verb-copula is also omitted in complex sentences, if it contains two opposite sentences.

Եղբայրս աշխատում է, իսկ քույրս սովորում:

My brother works, and my sister studies.

Դու կարդում ես, իսկ նա գրում:

You read, and he writes.

Ես բանվոր եմ, դու կոլտնտեսական:

I am a worker, and you are a farmer.

Ex. 383

Restore the partly or completely omitted predicates.

1. Նա գյուղից է եկել, իսդ դու՝ քաղաքից: 2. Արամը գնում է տուն, իսկ Աշոտը՝ դպրոց: 3. Գոհարը կինոնկարներ շատ է տեսել, իսկ ներկայացումներ՝ քիչ: 4. Նա առավոտյան նախաճաշում է, վերցնում գրքերը և գնում գրադարան: 5. Դու ծույլ ես, իսկ նա՝ աշխատասեր: 6. Նա ոչ թե աշակերտ, այլ ուսանող է: 7. Նա և' սովորում է, և' աշխատում: 8. Դու բարեհոգի ես, բայց միևնույն ժամանակ խստապահանջ: 9. Նա ազնիվ է, սկզբունքային և անաչառ:

Impersonal sentence

Անդեմ նախադասություն

Section 248

Impersonal sentences in the Armenian language do not have subject and predicate. They contain an address, call, wish or utterance concerning all. Impersonal sentences generally form by means of the infinitive.

Անե'ծք պատերազմի հրձիգներին:

Damnation to warmongers.

Խաղաղություն աշխարհին:

Peace to the world.

Պահպանել մաքրություն:

Keep clean.

Հասնել և անացնել կապիտալիստական առաջավոր երկրներին:

To catch up with and leave behind the leading capitalist countries.

Բարձրացնել աշխատանքի արտադրողականությունը:

Raise the productiveness of labour.

Ex. 384

Make up impersonal sentences using infinitive forms of the following verbs

պայքարել, բարձրացնել, աշխատել, հիշել, ավարտել, հաղթահարել:

Minor parts of the sentence

Նախադասության երկրորդական անդամներ

Minor parts elucidating the subject

Ենթակայի լրացումները

Section 249

Minor parts elucidating the subject are attributes (որոշիչ), uncoordinated attributes (հատկացուցիչ) and appositions (բացահայտիչ). These minor parts can also elucidate any other part of the sentence that has material meaning.

Կարմիր վարդը գեղեցիկ է:

The red rose is beautiful.

Ես կարմիր վարդ քաղեցի:

I picked a red rose.

In the first sentence the attribute կարմիր (red) refers to the subject, in the second to the direct object.

Attribute

Որոշիչ

Section 250

The attribute indicates sign, quality of the object and answers the questions ո՞ր, ինչպիսի՞ which? որքա՞ն how much? how many?, etc. The attribute is expressed by adjectives, numerals, pronouns, and subjective and effective participles.

Լուսիկը օրինակելի ուսանողուհի է:

Lusik is a model student.

Երկրորդ կուրսի ուսանողները այսօր հանձնում են առաջին քննությունը:

The second year students were (are!) taking their first exam today.

Այդպիսի ներկայացում դեռ չէի տեսել:

I have never seen such a performance yet.

Բոլոր տեղերն զբաղված են:

All the places are occupied.

Լռեց մոտեցող գնացքի սուլոցը:

The whistle of the approaching train died away.

Դեղնած դաշտերին իջել է աշուն:

Autumn came on the yellow fields.

In the Armenian language the attribute is always used in unchanged form and doesn't agree with the attributed word in number and case, e.g., սպիտակ թուղթ white paper, սպիտակ թղթի white paper's, սպիտակ թղթից from white paper, սպիտակ թղթեր white papers, etc.

In usual word order the attribute stands before the attributed word, in reverse word order after the attributed word. The postpositional attribute (հետադաս որոշիչ) is rather peculiar to poetic speech, e.g.

Մի' լար, բլբուլ, քես մի' տանջիր,

Որ փոթորիկն անիրավ

Վարդդ սիրուն, վարդդ կարմիր

Թփից պոկեց ու տարավ:

(Ալ. Ծատուրյան)

Ex. 385

Copy out attributes and say what part of speech they are expressed by.

Պիտի փարվեմ չքնաղ լանջիդ՝

Գարնան վարդով ցնծուն.

Եվ մայրական անհուն շնչիդ՝

Ցորեն արտով ծփուն:

Կանչում ես ինձ լուսաբարբառ

Քո սիրազեղ կոչով՝

Դեմքդ եմ տեսնում նոր ու պայծառ

Քո հնագեղ ոճով:

Վառ ու հզոր քո ապագան

Կայծակնում է իմ դեմ.

Դու հավերժող իմ Հայաստան՝

Անուն քաղցր ու վսեմ:

(Ավ. Իսահակյան)

... Գիշեր էր, ցուրտ ու խավար: Բանտի կծու հոտերով լցված մթնոլորտի մեջ, սառը գետնի վրա պառկած էին բանտարկյալները: Աղոտ ու պղտոր լույսի տակ երևում էին ցրտից կծկված մարմինների շարքերը: Օրվա լուրերը հուզիչ էին: Կարմիրներն արդեն մոտեցել էին նախավերջին կայարանին: Վաղ առավոտից բանտը մեղվանոցի նման բզզում էր՝ արձագանքելով դրսից եկող տեղեկություններին: Այժմ էլ, ուշ գիշերին, բանտարկյալները քնած երազում էին այդ ցնցող ուրախության թևերի տակ: Միայն անկյունում մի խումբ մարդիկ դեռ արթուն քչփչում էին, քննում մոտալուտ իշխանության՝ ռևկոմի կազմը, ընտրում թեկնածուներ:

(Արազի)

Ex. 386

Copy out and underline postpositional attributes with one and prepositional attributes with two lines.

Ես կանգնած եմ վայրի ժայռի կատարին,

Բա~րձր, բա~րձր, հեռավոր ու մենավոր,

Այնտեղ ցածում դեռ նիրհում են դաշտ ու ձոր,

Դեռ խավար է այնտեղ՝ դաժան ու լռին:

Սակայն շուտով կատարներից հեռանիստ

Արևն այնտեղ հուր կթափե և ոսկի,

Եվ կցնծան դաշտերը՝ լուռ ու հանգիստ,

Երկիրն անհուն կարոտ կյանքի ու խոսքի:

Եվ դու կերգես, զարթնած աշխարհ իմ առաջ,

Կարձագանքես իմ ողջյունին սիրառատ,

Կլսեմ ես դարձյալ աղմուկ ու շառաչ

Ու կսիրեմ հեքիաթային առօրյադ:

Լռություն է, մութ է այնտեղ, սակայն իմ

Սրտում արդեն արշալույս է՝ հարություն.

Ողջու~յն ձեզ մութ ուղիներում երկրային,

Իմ եղբայրներ, հեռուներում ու բանտում:

(Վ. Տերյան)

Uncoordinated attribute

Հատկացուցիչ

Section 251

The uncoordinated attribute indicates possession and answers the question ու՞մ, ինչի՞ whose? The uncoordinated attribute is expressed by the genitive case of the noun, by pronouns or by any other substantivized word.

Երևանի ջուրը սառն է:

Yerevan's water is cold.

Ծառերի տերևները դեղնել են:

The leaves of the trees are yellow.

Մենք լսեցինք Աշոտի զեկուցումը:

We heard Ashot's speech.

Ձեր հասցեն չգիտեմ:

I don't know your address.

In Armenian the uncoordinated attribute stands before the attributed word.

Իմ եղբոր գիրքը:

My brother's book.

Գրքի թերթերը:

Lists of the book. (Book lists?)

Postpositional uncoordinated attributes only occur in Armenian in poetic speech, e.g.

Ու հենց շողաց ցոլքն արևի՝

Անտես, անհետ չքացան:

(Հովհ. Թումանյան)

Ex. 387

Analyse the sentence and underline the uncoordinated attributes.

1. Գարեգին Սիսակյանը քիչ թե շատ ունևոր ծնողների զավակ էր: 2. Իմ լուրջ և հանդիմանական հայացքի ազդեցության տակ երևի հասկացավ իր հիմարությունը և կարմրեց, բայց շարունակում էր ժպտալ: 3. Վերադարձա ննջարան և սկսեցի նորից դիտել քնած հյուրիս դեմքը: 4. Դանակով ծածեց գինու դատարկ շիշը և պատվիրեց, որ մի շիշ էլ բերեն: 5. Բայց նա դեռ երկար ժամանակ ինձ հանգիստ չտվեց հարբածի շատախոսությամբ: 6. Շունս մոտ վազեց նրան և սկսեց հոտոտել նրա վարարկուն: 7. Մեր տեսակցության տեղը միշտ անտառն էր: 8. Զարմանալու և հետաքրքրվելու հերթին ինձ հասավ: 9. Մի քանի խոսքով հայտնեցի Սառայի մահը:

(Նար- Դոս)

Ex. 388

Translate into Armenian and underline the uncoordinated attributes.

1. Bookshelves are nailed over the writing table. 2. A thunder clap was heard after the lightning. 3. A fresh smell of apples came from the yard. 4. He liked peasant songs. 5. The walls of the room were painted white. 6. Children made a toy from a match box. 7. The streets of Moscow were full of people in a nice May day. 8. The rain drops knocked on the roof. 9. He always liked grandmother's tales. 10. The river water warmed up by the hot sun rays.

Apposition

Բացահայտիչ

Section 252

The apposition is an attribute that is expressed by a noun and agreeing with the attributed word in number, case and person.

1. Ես՝ բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողս, սիրում եմ գրականությունը:
2. Մենք՝ բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողներս, բարեխղճությամբ ենք կատարում մեր պարտականությունները:
3. Դասախոսները գոհ են մեզնից՝ բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողներիցս:

Agreement in person of the apposition is expressed by joining the corresponding article, e.g. Ես՝ գերազանցիկս, դու՝ գերազանցիկդ, նա՝ գերազանցիկը.

Notes:

1. The apposition is always used after the attributed word and is separated from it by a distributive sign (բութ).
2. Appositions can join the attributed word also by means of words ինչպես, որպես, իբրև (as).

Such appositions do not have their constant place in the sentence and do not agree with the attributed word.

Աշոտը, իբրև առաջավոր ուսանող, պարգևատրվեց:

Ashot, as a leading student, was rewarded.

Աշոտը պարգևատրվեց, իբրև առաջավոր ուսանող:

Ashot was rewarded, as a leading student.

Ex. 389

Copy out appositions with the words they attribute.

I. Այն ժամանակ Գյոթեն՝ խոսքի արքան, Ճանապարհից ելավ ակնածանքով, Կանգնեց հեռու որպես վսեմ արձան՝ Խոնարհելով գլուխը գանգրաթով:

(Ն. Զարյան)

II. 1. Օդում զգացվում է գարնանային բույրը, դաշտը կանչում է հազարավոր ժպիտներով... իսկ նրանք՝ հացավանցիները, պնդում են, թե դեռ շուտ է, ցեխակոխ կանի: 2. Լուցկու լույսով երկու գիշատիչները՝ Ավագյանն ու կատուն, նայեցին իրար: 3. Ինքը՝ Մացակ Ավագյանը, ռայոնական մի խորհրդակցության ժամանակ նույնպես գովել էր նրան: 4. Ամենից առաջ եկավ հաշվապահը՝ բարձրահասակ, կուրծքը ներս ընկած, քիչ կուզիկ, քառասունի մոտ մի տղամարդ: 5. Սակայն շուտով նրան առաջարկություն արավ նոր ծանոթներից մեկը՝ Վարդան Ղազարյանը՝ ոչ ինժեներ, ոչ զինվորական, այլ հայկոոպի հրահանգիչ: 6. Իբրև նոր մարդ, նա ծանոթ չէր այդ խնդիրներին: 7. Գյուղացիները՝ տղամարդ, կին, երեխա, կանգնած գյուղի ծայրամասի բլուրին՝ դիտում էին, թե ինչպես տրակտորներն ու բրիգադները ցրվում էին գյուղի չորս բոլորը տարածված հանդամասերում: 8. Պողոսը սաստիկ սոված էր: Նրան պարզապես զրկում, կիսաքաղց էր պահում նրա սիրասուն ամուսինը՝ Յոթծովիմերանը:

(Ն. Զարյան)

Minor parts of the sentence elucidating the predicate

Ստորոգյալի լրացումներ

Objects

Խնդիրներ

Section 253

Objects can be direct (ուղիղ) and indirect (անուղղակի).

1. The direct object indicates an object towards which is directly directed the action. The direct object is always expessed by the accusative case and answers the questions ու՞մ whom? ի՞նչ what?

Սովետական ժողովուրդը մածարում է իր հերոսներին:

The Soviet people honours its heros.

Մայրը գրկեց երեխային:

The mother hugged the child.

Երեկ ես նամակ ստացա:

I got a letter yesterday.

Նրանք կարդացել են այդ գիրքը:

They have read that book.

2. The indirect object indicates an object that has some connection with the action. It is expressed by the dative, ablative and instrumental cases and correspondingly is called indirect object of approaching (մատուցման or հանգման), removal (անջատման), means (միջոցի).

Գիրքը տվեցի Աշոտին: (Մատուցման անուղղակի խնդիր)

I gave the book to Ashot. (Indirect object of approaching)

Նրանք մոտեցան գետին:

They approached the river.

Բոլորը գոհ են Սուրենից: (Անջատման անուղղակի խնդիր)

Everyone is satisfied with Suren. (Indirect object of removal).

Ուսանողը պարգևատրվեց ռեկտորից:

The student was awarded by the rector.

Սեպը սեպով են հանում: (Միջոցի անուղղակի խնդիր)

Fight fire with fire. (Indirect object of means).

Մենք հպարտանում ենք մեր նվաճումներով:

We are proud of our success.

3. The indirect object is very often expressed by means of constructions with prepositions and postpositions.

Նա հերոսաբար մարտնչեց թշնամիների դեմ:

He heroically struggled against his enemies.

Սուրենը պատմում էր իր ճանապարհորդության մասին:

Suren was telling about his journey.

Objects can stand both before and after the predicate.

Ex. 390

Point out the direct objects.

Հասոն քարերն էր դողացնում, Ս-- ջրի ալիքները հուզում, բնությունն էր քարացնում, զեփյուռին ողբացնում, ամեն ինչ շարժում, հրեշտակների նախանձը գրգռում:- Բայց մի օր Հաոն տեսավ աղայի միակ աղջկան: Տեսավ ու սիրեց: - Զալխեն էլ տեսավ Հասոյին, Զալխեն էլ սիրեց Հասոյին: Տխրեց խիստ Հասոն: Կորցրեց աշխուժությունը, կորցրեց զվարթությունը: Օրերով պտույտ էր գործում պալատի շուրջը, մինչև իսկ եթե ոչխարն այնտեղ ուտելու խոտ չգտներ: Աչքը աշտարակին՝ նվագում էր տխրագին, սիրտը սրնգի մեջ դնում ու արտասվում:

- Հեռատես էր աղան ու խիստ խորամանկ: Շուտով նկատեց Հասոյի սերը: Բարկացավ, կատաղեց, ուզեց սպանել հանդուգն հովվին, բայց խոհեմ էր, չուզեցավ իր տան անունը կոտրել հավիտյան և մի հովվի արյունը մտնել ընդունայն:

- Ես քեզ սիրում եմ, այնքան եմ սիրում, որքան չէր սիրում Լեյլին Մեջլումին: Ես քեզ սիրում եմ, այնքան եմ սիրում, որքան չէր սիրում թիթեռը ճրագին, սոխակը վարդին, աշխարհն արևին և բույսը հողին:

(Վ. Փափազյան, "Լուր- Դա- Լուր")

Ex. 391

Translate into Armenian and underline the direct objects.

1. He wrapped his books in green paper. 2. The soccer player kicked the ball into the goal of the adversary. 3. Children were washed up in warm water. 4. They went fishing in the evening. 5. Physical training strengthens ones health. 6. Ashkhen presented to her friend works of Armenian writers. 7. He didn't receive my letter. 8. Many workers of our factory got new departments this year. 9. The pupil didn't know his lesson. 10. By a litre of milk, bread, butter and fruits.

Ex. 392

Find the indirect objects.

Ակոբի ոտները դիպչում են թափված քարերին, ընկնում են ջրի ու ցեխի մեջ, դեմ առնում դիք ելնող ժայռերին: Ծանր է վերելքը, բայց նա սովոր է, չի զգում: Նա քայլում է, մտածում օրվա դեպքերի շուրջը և այս ու այն թփի, ժայռի նշանով չափում է մնացած տարածությունը սովոր աչքերով: Երբեմն նա կանգ է առնում, շունչը ետ բերում, նայում ներքևի լույսերին: Բաքվից է եկել Ակոբը, եկել է այնպիսի բուռն եռանդով, ասես մի երկու օրում ուզում է ավարտել ամբողջ հիդրոկայանի կառուցումը: Թունելի աշխատանքից հետո՝ հանգստյան ժամին էլ նա հանգիստ չի նստում. գյուղում կոլտնտեսության գործին է լծվում ու իր թափով վարակում, շարժում բոլորին:

- Նա օգնեց մորը, տաք ջրով լվաց Ակոբի վերքերը, կապեց մաքուր փալասներով ու պառկեցրեց անկողնում, չկարողանալով զսպել իր արցունքները:

- Նա առաջ է գնում, հասնում ձորին: Նայում է ձորին ու զարմանում. դիմացը բարձրացել է մի հսկա արձան: Արձան է կարծես, բայց միևնույն ժամանակ կենդանի մարդ, Լենինն է իր առաջ՝ լույսով ողողված: Նա խորաթափանց աչք է ածում չորս կողմը:

(Արազի)

Ex. 393

Translate into Armenian and underline the objects.

1. He touched my coatsleeve and gently spoke with me. 2. Nicolai finished talking, took off his glasses, cleaned them, looked at the light and began cleaning again. 3. Now soldiers didn't only hear words, but also saw two shadows... 4. Revolutionaries are called for destroying the old world and constructing new life. 5. She heard footsteps of runners from behind and from her side. 6. Grandmother took my hand and led. 7. They taught her to listen to words, dreadful by their straightforwardness and truthfulness. 8. When meeting each other, they talked about factory and cars. 9. Mother liked Natasha's serious face.