Armenian Language Lessons Chapter 6b

VERBS PART 2

Incentive mood

Հարկադրական եղանակ

Section 168

The incentive mood has two tenses, future and future perfect.

Section 169

The future tense of the incentive mood shows an action which has to happen after the moment of speaking.

Նա պետք է գնա քաղաք: He has to go to town. Աշխատանքը պետք է ավարտեմ այսօր: I must finish the work today.

The future tense of the incentive mood forms by means of the modal particle պիտի or պետք է (must, has to), which is put before the personal form of the future tense of the optative mood.

Future of optative mood Future of incentive mood

Sing. Sing.

1. խոսեմ գնամ պիտի խոսեմ պիտի գնամ 2. խոսես գնաս պիտի խոսես պիտի գնաս 3. խոսի գնա պիտի խոսի պիտի գնա

Plur. Plur.

1. խոսենք գնանք պիտի խոսենք պիտի գնանք 2. խոսեք գնաք պիտի խոսեք պիտի գնաք 3. խոսեն գնան պիտի խոսեն պիտի գնան

Section 170

The future perfect of the incentive mood shows an action which had to happen in the past.

Երեկ նա պիտի գնար քաղաք: He had to go to town yesterday. Աշխատանքը պիտի ավարտեի ժամը 6-ին: I had to finish the work at 6 o'clock.

The future perfect of the incentive mood forms by means of the modal particle պիտի or պետք է and personal forms of the future perfect of the optative mood.

Future perfect of incentive mood

Sing. Sing.

1. պիտի խոսեի I had to speak 1. պիտի գնայի I had to go 2. պիտի խոսեիր you had to speak 2. պիտի գնայիր you had to go 3. պիտի խոսեր he had to speak 3. պիտի գնար he had to go

Plur. Sing.

1. պիտի խոսեինք we had to speak 1. պիտի գնայինք we had to go 2. պիտի խոսեիք you had to speak 2. պիտի գնայիք you had to go 3. պիտի խոսեին they had to speak 3. պիտի գնային they had to go

Note: Modal particle պիտի or պետք է are written separately and can be separated from the conjugating form of the verb by other parts of the sentence. E.g., Այսօր ես պիտի գնամ Մոսկվա: Ես պիտի այսօր Մոկվա գնամ:

Ex. 260

Conjugate the following verbs in form of incentive mood.

թարգմանել, ուրախանալ.

Ex. 261

Translate into English.

1. Այսօր պիտի գնամ գրադարան: 2. Դու պիտի ուշադիր լսես դասախոսությունները: 3. Նա պիտի գա ինձ մոտ: 4. Ես պիտի աշխատեմ գյուղում: 5. Դու պիտի մնայիր տանը: 6. Պիտի սպասեք քո ընկերոջը: 7. Այսօր երեկոյան պիտի հանդիպեմ նրան: 8. Նրանք այդ մասին պետք է գրեին ինձ: 9. Կարծում եմ, որ նա պիտի հասկանա իմ դրությունը: 10. Դու այդ գործը անպայման պիտի վերջացնես այսօր: 11. Նա պիտի կարդար այդ հոդվածը: 12. Ամառը պիտի գնամ Կիրովական: 13. Նրանք պիտի կատարեին իրենց խոստումը: 14. Դուռը պիտի փակեիր: 15. Դուռը պիտի բացեիր այս բանալիով: 16. Այսօր պիտի հեռագիր ստանամ: 17. Ժամը 8-ին նա գրադարանում պիտի լինի: 18. Ինձ ևս պիտի ասեր այդ մասին: 19. Այդ բանաստեղծությունը պիտի անգիր սովորեք: 20. Քերականական կանոնը նա մի անգամ ևս պետք է բացատրեր: 21. Այդ գիրքը պիտի տայիր ինձ: 22. Նրա հետ պիտի խորհրդակցենք մեր հետագա աշխատանքների մասին:

Ex. 259

Translate into Armenian and underline forms of the incentive mood.

1. I am to go to Moscow this summer. 2. She has to fulfil my request. 3. You had to do this work yesterday. 4. Young actors were to play in the play. 5. All the students are to go for sports. 6. We were to come back from probation period on September 15. 7. The professor is to read a lecture about M. Gorki's works. 8. You were to take the Armenian language exam the 15th of January. 9. I have to know this for sure. 10. You must always remember about this. 11. She should read this book. Imperative mood

Imperative Mood

Հրամայական եղանակ

Section 171

The imperative mood shows order, request, inducement to accomplishment of the action.

Գնա տուն, պատրաստիր՝ դասերդ:

Go home, do your lessons.

Պայքարեցեք ուսման բարձրա (not: բարձր?) որակի համար:

Struggle for high quality of study.

In Armenian, the imperative mood has only the form of second person singular and plural. Forms of the imperative mood form in the following ways:

a. For simple verbs the singular of the imperative mood is formed by means of ending իր (for verbs of first conjugation) and ա (for verbs of second conjugation), which join to the infinitive stem.

Infinitive Infinitive stem Second person sing. of imperative mood First conj.

գրել to write գր- գրի'ր write խոսել to speak խոս- խոսի'ր speak երգել to sing երգ- երգի'ր sing վազել to run վազ- վազի'ր run

Second conj.

խաղալ to play խաղ- խաղա' play կարդալ to read կարդ- կարդա' read մնալ to stay մն- մնա' stay գնալ to go գն- գնա' go

b. Note: In spoken language verbs of first conjugation take ending ի instead of իր - խոսի', գրի', երգի', etc.

c. Simple verbs of both first and second conjugation form the plural of the imperative mood by means of ending եք, which joins to the past perfect stem.

Infinitive Past perfect stem Plural of imperative mood

գրել գրեց- գրեցե'ք խոսել խոսեց- խոսեցե'ք երգել երգեց- երգեցե'ք վազել վազեց- վազեցե'ք խաղալ խաղաց- խաղացե'ք կարդալ կարդաց- կարդացե'ք մնալ մնաց- մնացե'ք գնալ գնաց- գնացե'ք

Note: Verbs of first conjugation can take the ending եք instead of եցեք, e.g., գրեք, խոսեք, երգեք, վազեք, etc.

The negative conjugation of imperative mood forms by means of particle մի, which is put before the verb and is written separately.

The negative conjugation of the imperative mood forms:

a. In the singular by means of particle մի and the positive form of the imperative mood.

Positive Negative

գրիր write մի' գրիր don't write լսիր listen մի' լսիր don't listen նստիր sit մի' նստիր don't sit խոսիր speak մի' խոսիր don't speak խաղա play մի' խաղա don't play մնա stay մի' մնա don't stay գնա go մի' գնա don't go

b. In the plural by means of մի and a special form of the imperative mood, formed by replacing the ending լ of the infinitive with ք.

Infinitive Negative form of imperative mood

գրել to write մի' գրեք do not write խոսել to speak մի' խոսեք do not speak սիրել to love մի' սիրեք do not love վազել to run մի' վազեք do not run խաղալ to play մի' խաղացեք do not play մնալ to stay մի' մնացեք do not stay գնալ to go մի' գնացեք do not go

Forms of imperative mood carry stress, which in positive forms falls on the vowel of last syllable, and in negative forms- on the particle մի. Stress is marked in the written language, e.g. խոսի'ր- մի' խոսիր, խոսեցե'ք- մի' խոսեցեք, կարդա'- մի' կարդա, կարդացե'ք- մի' կարդացեք:

(On the web I have come across forms like խոսինք, could this be a we-form of the imperative (let's speak)? Or is it West-Armenian? How do you say things like "let's speak", "let me write", etc.?)

Ex. 263

Read and point out the verbs in imperative mood.

Հեռացի'ր աշուն, համրորեն լացող, Ողջույն քեզ, մրրիկ ահեղաշաչյուն, Ողջույն քեզ, կռվի առաջին հնչյուն՝ Լույսի պես կարող, խոսքի պես խոցող.

Գրկի'ր իմ հոգին մարտի ցնծությամբ, Բորբոքի'ր սիրտս, ազատության երգ, Շողա' մռայլում, ըղձալի եզերք, Որոտա', շաչիր, փոթորկաբեր ամպ:

Վ. Տերյան

Ex. 264

Make up sentences with the verbs լսել, խաղալ, կատարել, զգալ in imperative mood.

E.g. Լսիր մեծերին.

Ex. 265

Copy out, write negative forms of the imperative mood next to the positive forms.

գրի'ր ծիծաղեցե'ք խոսի'ր կատարեցե'ք սովորի'ր մտածեցե'ք մնա' զգացե'ք խաղա' մնացե'ք վազեցե'ք խաղացե'ք

E.g., գրիր - մի գրիր

Ex. 266

Translate into English.

1. Փակիր լուսամուտը: 2. Կանչիր բժշկին: 3. Վազիր ընկերներիդ մոտ: 4. Մաքրեցեք ապակիները: 5. Գնացեք պարտեզ: 6. Հայտնեցեք նաև նրան: 7. Աշխատանքը ավարտեցեք ժամանակին: 8. Գնա և խոսիր դեկանի հետ: 9. Մնա այստեղ և սպասիր ինձ: 10. Կարդա այդ տեքստը և թարգմանիր: 11. Աշխատիր ժամանակին տեղ հասնել:

Ex. 267

Translate into Armenian.

1. Bring the paper. 2. Send the letter. 3. Listen to the older. 4. Sit quiet and write carefully. 5. Go home and bring my books. 6. Wait for me. 7. Do not speak loudly. 8. Do not disturb him. 9. Read this article. 10. Solve the equation quickly. 11. Hand me your book. 12. Do not walk so fast. 13. Do not wait for friends.

Negative conjugation

Ժխտական եղանակ

Section 172

The negative conjugation of all moods, except the imperative mood, forms by means of negative particle չ.

In the forms of compound tenses, particle չ joins the auxiliary verb, while the auxiliary verb here is used before the adverbial participle - participle forms.

Positive conj. Negative conj.

Present tense

1. գրում եմ I write չեմ գրում I don't write 2. գրում ես you write չես գրում you don't write 3. գրում է he writes չի գրում he doesn't write

Past Imperfective

1. գրում էի I was writing չէի գրում I wasn't writing 2. գրում էիր you - - չէիր գրում you - - 3. գրում էր he - - չէր գրում he - -

Past tense

1. գրել եմ I wrote չեմ գրել I didn't write 2. գրել ես you wrote չես գրել you didn't write 3. գրել է he wrote չի գրել he didn't write

Note: In negative forms of effective tenses the auxiliary verb is usually used after the adverbial participle- participle forms, e.g., նստած չեմ, կանգնած չեմ, գրված չէր, etc.

Section 173

In simple tenses the negative particle չ directly joins the verb.

Positive conj. Negative conj.

Past perfect

1. գրեցի չգրեցի 2. գրեցիր չգրեցիր 3. գրեց չգրեց

1. գրեցինք չգրեցինք 2. գրեցիք չգրեցիք 3. գրեցին չգրեցին

Optative mood

1. գրեմ չգրեմ 2. գրես չգրես 3. գրի չգրի

1. գրենք չգրենք 2. գրեք չգրեք 3. գրեն չգրեն

Section 174

In negative forms of the incentive mood չ usually joins the modal particle պիտի - պետք է, but it can also join the conjugating verb.

Positive conj. Negative conj.

1. պիտի գրեմ I have to write չպիտի գրեմ պիտի չգրեմ I don't have to write 2. պիտի գրես չպիտի գրես պիտի չգրես 3. պիտի գրի չպիտի գրի պիտի չգրի

1. պիտի գրենք չպիտի գրենք պիտի չգրենք 2. պիտի գրեք չպիտի գրեք պիտի չգրեք 3. պիտի գրեն չպիտի գրեն պիտի չգրեն

Section 175

The conditional mood has a special negative conjugation. It forms by means of negative forms of the auxiliary verb and the negative adverbial participle. (And, apparently, the modal particle կ is not used.) Future Positive conj. Negative conj. of conditional mood

1. կգրեմ I will write չեմ գրի I will not write 2. կգրես չես գրի 3. կգրի չի գրի

1. կգրենք չենք գրի 2. կգրեք չեք գրի 3. կգրեն չեն գրի

Future perfect 1. կգրեի I would write չէի գրի I would not write 2. կգրեիր չէիր գրի 3. կգրեր չէր գրի

1. կգրենիք չէինք գրի 2. կգրեիք չէիք գրի 3. կգրեին չէին գրի

Section 176

The negative form of the imperative mood forms by means of particle մի.

Ex. 268

Write in negative form. գնալու եմ կարդացել եմ գնալու ես կարդացել ես գնալու է կարդացել է

գնացինք հայտնենք գնացիք հայտնեք գնացին հայտնեն

պիտի ասեմ խոսում էի պիտի ասես խոսում էիր պիտի ասի խոսում էր

կպատմեմ կգայի կպատմես կգայիր կպատմի կգար

Ex. 269

Copy out replacing the positive form of verbs with the negative.

1. Կոլտնտեսականները այսօր հնձում են ցորենի արտը: 2. Եղբայրս վառում էր վառարանը: 3. Երեկոները գնում էր գրադարան և պատրաստում դասերս: 4. Նա ցանկացել է խոսել այդ մասին: 5. Մենք նրանից շատ բան էինք պահանջել: 6. Վաղը նա թռչելու է Լենինգրադ: 7. Նա ավարտելու էր իր գործերը: 8. Նա նստած է: 9. Նրան հրավիրեցի մեր տուն: 10. Գնամ տուն: 11. Խոսիր նրա հետ: 12. Վաղը դու այնտեղ կգնաս: 13. Ես քեզ կայարանում կդիմավորեմ: 14. Այսօր պիտի գնաս գյուղ: 15. Դու պիտի պատմեիր նրան: 16. Այսօր ձյուն կգա: 17. Անձրև է եկել: 18. Մնացինք անտառում: 19. Գնացինք նրանց մոտ: 20. Կարդա տեքստը և թարգմանիր: 21. Մտածեցեք դրա մասին: 22. Մնացեք տանը: 23. Նա աշխատում է մեր գործարանում: 24. Նա ապրել է այս տանը: 25. Նա կպատմի ինձ իր գործերի մասին: 26. Դու խնդրեցիր ինձ օգնել քեզ: 27. Դու բարձր ես խոսում:

E.g.: 1. Կոլտնտեսականներն այսօր չեն հնձում ցորենի արտը:

Table of conjugation of simple verbs

Պարզ բայերի խոնարհման աղյուսակ

Impersonal forms Դերբայներ

Անորոշ դերբայ	infinitive	սիրել	գնալ
Անկատար դերբայ	present participle	սիրում, սիրելիս	գնում, գնալիս
Ապառնի դերբայ	future participle	սիրելու	գնալու
Վաղակատար դերբայ	past participle	սիրել	գնացել
Հարակատար դերբայ	effective participle	սիրած	գնացած
Ենթակայական դերբայ	subjective participle	սիրող	գնացող
Ժխտական դերբայ	negative participle	(չեմ) սիրի	(չեմ) գնա

Personal forms

Դիմավոր ձևեր

Indicative mood - Սահմանական եղանակ
Per- son	Positive conjugation Դրական խոնարհում				Negative conjugation Ժխտական խոնարհում
Present tense - Ներկա ժամանակ
S. 1.	սիրում եմ	I love	գնում եմ	I go	չեմ սիրում	չեմ գնում
2.	սիրում ես	you love	գնում ես	you go	չես սիրում	չես գնում
3.	սիրում է	he loves	գնում է	he goes	չի սիրում	չի գնում
P. 1.	սիրում ենք	we love	գնում ենք	we go	չենք սիրում	չենք գնում
2.	սիրում եք	you love	գնում եք	you go	չեք սիրում	չեք գնում
3.	սիրում են	they love	գնում են	they go	չեն սիրում	չեն գնում
Past imperfective - Անցյալի անկատար ժամանակ
S. 1.	սիրում էի	I loved	գնում էի	I was going	չէի սիրում	չէի գնում
2.	սիրում էիր	you loved	գնում էիր	you were going	չէիր սիրում	չէիր գնում
3.	սիրում էր	he loved	գնում էր	he was going	չէր սիրում	չէր գնում
P. 1.	սիրում էինք	we loved	գնում էինք	we were going	չէինք սիրում	չէինք գնում
2.	սիրում էիք	you loved	գնում էիք	you were going	չէիք սիրում	չէիք գնում
3.	սիրում էին	they loved	գնում էին	they were going	չէին սիրում	չէին գնում
Future tense - Ապառնի ժամանակ
S. 1.	սիրելու եմ	I will love	գնալու եմ	I will go	չեմ սիրելու	չեմ գնալու
2.	սիրելու ես	you will love	գնալու ես	you will go	չես սիրելու	չես գնալու
3.	սիրելու է	he will love	գնալու է	he will go	չի սիրելու	չի գնալու
P. 1.	սիրելու ենք	we will love	գնալու ենք	we will go	չենք սիրելու	չենք գնալու
2.	սիրելու եք	you will love	գնալու եք	you will go	չեք սիրելու	չեք գնալու
3.	սիրելու են	they will love	գնալու են	they will go	չեն սիրելու	չեն գնալու
Future perfect - Անցյալի ապառնի ժամանակ
S. 1.	սիրելու էի	I should have loved	գնալու էի	I should have gone	չէի սիրելու	չէի գնալու
2.	սիրելու էիր	you - -	գնալու էիր	you - -	չէիր սիրելու	չէիր գնալու
3.	սիրելու էր	he - -	գնալու էր	he - -	չէր սիրելու	չէր գնալու
P. 1.	սիրելու էինք	we should have loved	գնալու էինք	we should have gone	չէինք սիրելու	չէինք գնալու
2.	սիրելու էիք	you - -	գնալու էիք	you - -	չէիք սիրելու	չէիք գնալու
3.	սիրելու էին	they - -	գնալու էին	they - -	չէին սիրելու	չէին գնալու
Past tense - Վաղակատար ժամանակ
S. 1.	սիրել եմ	I loved	գնացել եմ	I went	չեմ սիրել	չեմ գնացել
2.	սիրել ես	you loved	գնացել ես	you went	չես սիրել	չես գնացել
3.	սիրել է	he loved	գնացել է	he went	չի սիրել	չի գնացել
P. 1.	սիրել ենք	we loved	գնացել ենք	we went	չենք սիրել	չենք գնացել
2.	սիրել եք	you loved	գնացել եք	you went	չեք սիրել	չեք գնացել
3.	սիրել են	they loved	գնացել են	they went	չեն սիրել	չեն գնացել
Plusquamperfect tense - Անցյալի վաղակատար ժամանակ
S. 1.	սիրել էի	I had loved	գնացել էի	I had gone	չէի սիրել	չէի գնացել
2.	սիրել էիր	you - -	գնացել էիր	you - -	չէիր սիրել	չէիր գնացել
3.	սիրել էր	he - -	գնացել էր	he - -	չէր սիրել	չէր գնացել
P. 1.	սիրել էինք	we had loved	գնացել էինք	we had gone	չէինք սիրել	չէինք գնացել
2.	սիրել էիք	you - -	գնացել էիք	you - -	չէիք սիրել	չէիք գնացել
3.	սիրել էին	they - -	գնացել էին	they - -	չէին սիրել	չէին գնացել
Past effective tense - Հարակատար ժամանակ
S. 1.	սիրված եմ	I am loved	զարմացած եմ	I am surprised	սիրված չեմ	զարմացած չեմ
2.	սիրված ես	you - -	զարմացած ես	you - -	սիրված չես	զարմացած չես
3.	սիրված է	he - -	զարմացած է	he - -	սիրված չէ	զարմացած չէ
P. 1.	սիրված ենք	we are loved	զարմացած ենք	we are surprised	սիրված չենք	զարմացած չենք
2.	սիրված եք	you - -	զարմացած եք	you - -	սիրված չեք	զարմացած չեք
3.	սիրված են	they - -	զարմացած են	they - -	սիրված չեն	զարմացած չեն
Past perfect effective - Անցյալի հարակատար ժամանակ
S. 1.	սիրված էի	I was loved	զարմացած էի	I was surprised	սիրված չէի	զարմացած չէի
2.	սիրված էիր	you - -	զարմացած էիր	you - -	սիրված չէիր	զարմացած չէիր
3.	սիրված էր	he - -	զարմացած էր	he - -	սիրված չէր	զարմացած չէր
P. 1.	սիրված էինք	we were -	զարմացած էինք	we were -	սիրված չէինք	զարմացած չէինք
2.	սիրված էիք	you - -	զարմացած էիք	you - -	սիրված չէիք	զարմացած չէիք
3.	սիրված էին	they - -	զարմացած էին	they - -	սիրված չէին	զարմացած չէին
Past perfect - Անցյալ կատարյալ
S. 1.	սիրեցի	I came to love	գնացի	I went	չսիրեցի	չգնացի
2.	սիրեցիր	you - -	գնացիր	you went	չսիրեցիր	չգնացիր
3.	սիրեց	he - -	գնաց	he went	չսիրեց	չգնաց
P. 1.	սիրեցինք	we - -	գնացինք	we went	չսիրեցինք	չգնացինք
2.	սիրեցիք	you - -	գնացիք	you went	չսիրեցիք	չգնացիք
3.	սիրեցին	they - -	գնացին	they went	չսիրեցին	չգնացին
Imperative Mood - Հրամայական եղանակ
S. 2.	սիրի'ր	love	գնա'	go	մի' սիրիր	մի' գնա
P. 2.	սիրեցե'ք (սիրե'ք)	love	գնացե'ք	go	մի' սիրեք	մի' գնացեք
Optative Mood - Ըղձական եղանակ
Future tense - Ապառնի ժամանակ
S. 1.	սիրեմ	I would love	գնամ	I would go	չսիրեմ	չգնամ
2.	սիրես	you - -	գնաս	you - -	չսիրես	չգնաս
3.	սիրի	he - -	գնա	he - -	չսիրի	չգնա
P. 1.	սիրենք	we would love	գնանք	we would go	չսիրենք	չգնանք
2.	սիրեք	you - -	գնաք	you - -	չսիրեք	չգնաք
3.	սիրեն	they - -	գնան	they - -	չսիրեն	չգնան
Future perfect - Անցյալի ապառնի ժամանակ
S. 1.	սիրեի	If I had loved	գնայի	If I had gone	չսիրեի	չգնայի
2.	սիրեիր	you - -	գնայիր	you - -	չսիրեիր	չգնայիր
3.	սիրեր	he - -	գնար	he - -	չսիրեր	չգնար
P. 1.	սիրեինք	we - -	գնայինք	we - -	չսիրեինք	չգնայինք
2.	սիրեիք	you - -	գնայիք	you - -	չսիրեիք	չգնայիք
3.	սիրեին	they - -	գնային	they - -	չսիրեին	չգնային
Conditional Mood - Պայմանական եղանակ
Future tense - Ապառնի ժամանակ
S. 1.	կսիրեմ	I will love	կգնամ	I will go	չեմ սիրի	չեմ գնա
2.	կսիրես	you - -	կգնաս	you - -	չես սիրի	չես գնա
3.	կսիրի	he - -	կգնա	he - -	չի սիրի	չի գնա
P. 1.	կսիրենք	we will love	կգնանք	we will go	չենք սիրի	չենք գնա
2.	կսիրեք	you - -	կգնաք	you - -	չեք սիրի	չեք գնա
3.	կսիրեն	they - -	կգնան	they - -	չեն սիրի	չեն գնա
Future perfect tense - Անցյալի ապառնի ժամանակ
S. 1.	կսիրեի	I would have loved	կգնայի	I would have gone	չէի սիրի	չէի գնա
2.	կսիրեիր	you - -	կգնայիր	you - -	չէիր սիրի	չէիր գնա
3.	կսիրեր	he - -	կգնար	he - -	չէր սիրի	չէր գնա
P. 1.	կսիրեինք	we - -	կգնայինք	we - -	չէինք սիրի	չէինք գնա
2.	կսիրեիք	you - -	կգնայիք	you - -	չէիք սիրի	չէիք գնա
3.	կսիրեին	they - -	կգնային	they - -	չէին սիրի	չէին գնա
Incentive Mood - Հարկադրական եղանակ
Future tense - Ապառնի ժամանակ
S. 1.	պիտի սիրեմ	I must love	պիտի գնամ	I must go	չպիտի սիրեմ	չպիտի գնամ
2.	պիտի սիրես	you - -	պիտի գնաս	you - -	չպիտի սիրես	չպիտի գնաս
3.	պիտի սիրի	he - -	պիտի գնա	he - -	չպիտի սիրի	չպիտի գնա
P. 1.	պիտի սիրենք	we must love	պիտի գնանք	we must go	չպիտի սիրենք	չպիտի գնանք
2.	պիտի սիրեք	you - -	պիտի գնաք	you - -	չպիտի սիեք	չպիտի գնաք
3.	պիտի սիրեն	they - -	պիտի գնան	they - -	չպիտի սիրեն	չպիտի գնան
Future perfect tense - Անցյալի ապառնի ժամանակը
S. 1.	պիտի սիրեի	I had to love	պիտի գնայի	I had to go	չպիտի սիրեի	չպիտի գնայի
2.	պիտի սիրեիր	you - -	պիտի գնայիր	you - -	չպիտի սիրեիր	չպիտի գնայիր
3.	պիտի սիրեր	he - -	պիտի գնար	he - -	չպիտի սիրեր	չպիտի գնար
P. 1.	պիտի սիրեինք	we - -	պիտի գնայինք	we - -	չպիտի սիրեինք	չպիտի գնայինք
2.	պիտի սիրեիք	you - -	պիտի գնայիք	you - -	չպիտի սիրեիք	չպիտի գնայիք
3.	պիտի սիրեին	they - -	պիտի գնային	they - -	չպիտի սիրեին	չպիտի գնային

(Question: don't the entries listed for the 'Past effective tense' in fact give the forms of the *passive* past effective tense?)

All the simple verbs of the first conjugation conjugate the same way as the verb սիրել to love, e.g., ազատել to free, ազդել to influence, աճել to grow, անջատել to separate, արգելել to forbid, բաժանել to divide, բռնել to catch, գլորել to roll, նայել to watch, երգել to sing, զինել to arm, ընդունել to get/receive, թրջել to wet, լուծել to solve, խոսել to speak, ծլել to sprout, կարել to saw, կոտրել to break, հառաչել to sigh, ձգտել to seek, մաքրել to clean, ներկել to paint, շոյել to pet, չվել to fly over, պառկել to lie, ջրել to water, սահել to slip, սովորել to study, վնասել to injure, տնկել to plant, փաթաթել to wind round, քաշել to pull and others.

Passive nouns with suffix վ also change by the first conjugation, e.g., սիրվել to be loved, գրվել to be written, ջարդվել to be broken, կարդացվել to be read, ազատվել to be freed, բաժանվել to be separate, հագնվել to get dressed, etc.; and frequentative verbs թռչկոտել to jump, կոտրտել to break, and others.

Simple verbs of the second conjugation change the same way as the verb գնալ, e.g., աղալ to grind, բաղձալ to wish, գթալ to pity, եռալ to boil, երևալ to show up, զգալ to feel, զղջալ to feel sorry, թնդալ to thunder, թռվռալ to fly, խնդալ to laugh, ծլվլալ to twitter, կռնչալ to croak, մղկտալ to ache, մնալ to stay, նվալ to whimper, շողալ to sparkle, պսպղալ to shine, սուրալ to speed, քչքչալ to purl, and others.

Ex. 270

Conjugate in all moods and tenses the verbs գովել, ծաղկել, ջարդվել, գնալ, ժպտալ.

Ex. 271

Tell the mood, tense, person and number of verbs.

Տղմուտ գետի ափին

On the bank of the river Tghmut

Այս դեպքը կատարվել է մեզանից հազար հինգ հարյուր տարի առաջ:

Այդ ժամանակ, երբ հայերը իրենց երկրում զբաղված էին խաղաղ աշխատանքով, սուրհանդակ եկավ Արտաշատ՝ Հայաստանի մայրաքաղաքը, և հայտնեց, որ պարսից զորքը պատրաստվում է հարձակվելու Հայաստանի վրա: Հայերը լավ գիտեին, որ պարսից թագավորը ուզում է իրենց էլ ստրկացնել:

Այս լուրն իմանալուն պես, հայ նախարարները, զորավար Վարդան Մամիկոնյանի կոչով, ինենց զորքի հետ հավաքվեցին Արտաշատում: Այնտեղից զորքը շտապեց Հայաստանի սահմանը, որպեսզի թշնամուն հարվածի հենց սահմանի վրա և թույլ չտա Հայաստան մտնելու:

Շուտով հայոց զորքը հասավ Ավարայր կոչվող դաշտը, որ գտնվում էր Տղմուտ գետի ափին: Այդ գետի մյուս ափին գտնվում էր թշնամու զորքը:

Մութն ընկնելուն պես, Վարդանն իր զորքը դասավորեց ու սպասեց առավոտյան կռվին:

Հայոց զորքերի դրությունը ծանր էր. նրանք պետք է կռվեին իրենց թվով մեծ և ուժեղ բանակի դեմ: Թշնամու զորքի մեջ կային նաև փղեր: Այդ փղերի մեջքին շինված էին աշտարակներ, որոնց մեջ զինվորներ էին տեղավորված: Ճակատամարտի ժամանակ և փղերն էին կռվում իրենց կնճիթներով, և նրանց վրա նստած զինվորները:

Ըստ Դ. Դեմիրճյանի "Վարդանանք" վեպից

Verbs with suffixes ն, չ, ան, են and their conjugation
Սոսկածանցավոր բայերը և նրանց խոնարհումը

Section 177

The verbs with suffixes ն, չ, ան, են have a special type of conjugation. Theses suffixes, except ան, have lost their original meaning and in the modern Armenian language do not give any new meaning to the verb. Suffix ան, which is mostly particuliar to verbs of the middle voice, expresses formation or existence of somebody or something, e.g., մեծանալ to increase, երջանկանալ to become happy, հզորանալ to become stronger, etc. (As I understand it, they are intransitive and express a transformation of the subject.)

Section 178

The following verbs have suffixes ն and չ:

անցնել to pass առնել to take, to buy բուսնել to grow գտնել to find ելնել to get up ընկնել to fall down թողնել to abandon իջնել to go down հագնել to dress հասնել to reach հեծնել to ride մեռնել to die մտնել to enter տեսնել to see դիպչել to touch թռչել to fly կորչել to get lost հանգչել to become extinct սառչել to freeze ուռչել to swell կպչել to stick

The conjugation of verbs with suffixes ն and չ has the following peculiarities:

a. In the formation of the past tense and imperative mood forms, suffixes ն and չ fall out, e.g., մտնել (to enter) - մտել եմ, մտած եմ, մտա - մտանք, մտիր - մտեք, etc.

b. The imperative mood singular takes the ending իր, and in plural the ending եք. In everything else the conjugation of verbs with suffixes ն and չ coincides with the first conjugation of simple verbs.

Impersonal forms of verbs with suffixes ն and չ
Դերբայներ

Անորոշ դերբայ infinitive գտնել - to find թռչել - to fly Անկատար դերբայ present participle գտնում թռչում գտնելիս թռչելիս Ապառնի դերբայ future participle գտնելու թռչելու Վաղակատար դերբայ past participle գտել թռել Հարակատար դերբայ effective participle գտած թռած Ենթակայական դերբայ subjective participle գտնող թռչող Ժխտական դերբայ negative participle գտնի թռչի

Past perfect
Անցյալ կատարյալ

sing. plur.

1. գտա I found գտանք we found 2. գտար you found գտաք you found 3. գտավ he found գտան they found

1. թռա I flew թռանք we flew 2. թռար you flew թռաք you flew 3. թռավ he flew թռան they flew

Imperative mood
Հրամայական եղանակ

sing. plur.

գտի'ր find գտե'ք find մի' գտիր do not find մի' գտեք do not find թռի'ր fly թռե'ք fly մի' թռիր do not fly մի' թռեք do not fly

Note: The verb թողնել (to leave) in past perfect takes endings եցի, եցիր, եց, եցինք, եցիք, եցին.

Section 179

Few verbs only have suffix են.

գիտենալ to know պարծենալ to brag կամենալ to wish վախենալ to be afraid հագենալ to be sated ուզենալ (not: ուզել?) to want մերձենալ to become close ունենալ to have

The verbs with suffix ան make a larger group.

աղքատանալ to grow poorer ամրանալ to become stronger աշխուժանալ to become animated ավելանալ to increase բազմանալ to increase բարձրանալ to rise գեղեցկանալ to become pretty լուսանալ to become lighter ծերանալ to become older կուրանալ to become blind հարստանալ to become rich հիմարանալ to become mad, go mad ձանձրանալ to get bored մեծանալ to grow up միանալ to join շատանալ to increase դժբախտանալ to become unhappy զայրանալ to become angry զգաստանալ to prick up one's ears ընթանալ to walk իրականանալ to fulfil լայնանալ to become wider լողանալ to swim ստրկանալ to become a slave վատանալ to worsen վերջանալ to finish տաքանալ to get hot ուժեղանալ to become stronger ուշանալ to be late փոքրանալ to decrease

In the conjugation of the verbs with suffixes են and ան there are the following peculiarities:

a. In the past perfect tense and in other forms formed from it (past participle, effective participle, subjective participle, imperative mood) the suffixes են and ան correspondingly change into եց and աց, e.g., մոտենալ (to come closer), մեծանալ (to grow), մոտեցել, մեծացել (past part.), մոտեցած, մեծացած (effect. part.), մոտեցա, մեծացա (I pers. sing., past perf. tense), մոտեցիր, մեծացիր (sing., imper. mood).

b. The past perfect tense takes personal endings ա, ար, ավ, անք, աք, ան, e.g., մոտեցա (I came closer), մոտեցար (you came closer), մոտեցավ (he came closer), մեծացանք (we grew up), մեծացաք (you grew up), մեծացան (they grew up).

c. The forms of the imperative mood in the singular take the ending իր, and in the plural եք, e.g., մոտեցիր, մոտեցեք come close, մեծացիր, մեծացեք grow up.

In all other forms the conjugation of verbs with suffixes են and ան coincides with the second conjugation of simple verbs.

Impersonal forms of verbs
Դերբայներ

Անորոշ դերբայ infinitive բարձրանալ մոտենալ Անկատար դերբայ present participle բարձրանում մոտենում բարձրանալիս մոտենալիս Ապառնի դերբայ future participle բարձրանալու մոտենալու Վաղակատար դերբայ past participle բարձրացել մոտեցել Հարակատար դերբայ effective participle բարձրացած մոտեցած Ենթակայական դերբայ subjective participle բարձրացող մոտեցող Ժխտական դերբայ negative participle բարձրանա մոտենա

Past perfect tense
Անցյալ կատարյալ

sing. plur.

1. բարձրացա I went up բարձրացանք we.. 2. բարձրացար you went up բարձրացաք you.. 3. բարձրացավ he went up բարձրացան they..

1. մոտեցա I came closer մոտեցանք we.. 2. մոտեցար you came closer մոտեցաք you.. 3. մոտեցավ he came closer մոտեցան they..

Imperative mood
Հրամայական եղանակ

բարձրացի'ր come up բարձրացե'ք մի' բարձրացիր do not come up մի' բարձրացեք մի' բարձրացիր մի' բարձրացեք (This line is the same as the previous.) մոտեցի'ր come closer մի' մոտեցիր մի' մոտենա մոտեցե'ք come closer մի' մոտենաք մի' մոտեցեք

Ex. 272

Write impersonal forms of verbs տեսնել, կորչել. Conjugate these verbs in past perfect tense.

Ex. 273

Form past participles and effective participles from the verbs.

անցնել, ելնել, ընկնել, հագնել, մեռնել, մտնել, թռչել, կորչել, սառչել, դիպչել.

E.g., անցնել - անցել - անցած.

Ex. 274

Write the verbs in brackets in past perfect tense.

1. Ես (տեսնել) նրան: 2. Նա (հասնել) մեզ: 3. Դուք (մտնել) գետը: 4. Նրանք (թռչել) Մոսկվա: 5. Դու (անցնել) փողոցով: 6. Ես (գտնել) իմ հին ընկերոջը: 7. Լուսյերը (հանգչել): 8.Նրանք ու՞ր (կորչել):

E.g., Ես տեսա նրան:

Ex. 275

Write the verbs in brackets in the past and plusquamperfect tense.

1. Ես (տեսել) նրան: 2. Նա (ընկնել) իմ հետևից: 3. Դու (հագնել) տոնական զգեստ: 4. Նրանք (հասնել) առաջավորներին: 5. Գետերն ու առուները (սառչել): 6. Լույսը (հանգչել):

E.g., Ես տեսել եմ նրան: Ես տեսել էի նրան:

Ex. 276

Conjugate the verbs մտնել, թռչել in all tenses and moods.

Ex. 277

Define mood, tense, person and number of the verbs with suffixes ն and չ.

1. Երբ ներս մտա, վիճաբանությունը դեռ շարունակվում էր: 2. Նա քամու արագությամբ դուրս թռավ: 3. Անցավ մի շաբաթ, և ես նրան դեռ չէի տեսնում: 4. ՄԻ քանի րոպեից հետո հասել են զբոսավայրը և այնտեղ հանդիպել իրենց ընկերներին: 5. Ճանապարհն անցնում էր լեռների և կիրճերի միջով: 6. Գետերն ու առուները սառել էին և ծածկվել ձյունով: 7. Նա հագել էր իր տոնական զգեստները: 8. Նա սառույցի վրա սայթաքեց և ցած ընկավ: 9. Իջնում էր իրիկունը, վառվում էին Երևանի լույսերը: 10. Գրքերիցս երկուսը կորել են:

Ex. 278

Write all the impersonal forms of verbs վախենալ, հասկանալ.

Ex. 279

Conjugate the verbs գիտենալ and բազմանալ in the past perfect and in the imperative mood.

Ex. 280

Write past participles, effective and subjective participles of the verbs.

կամենալ, հագենալ, վախենալ, ունենալ, ամրանալ, անհայտանալ, գողանալ, զայրանալ, ընկերանալ, ընտելանալ, հասունանալ, հիվանդանալ, շատանալ, ոչնչանալ.

E.g., վախենալ - վախեցել - վախեցած - վախեցող; ամրանալ - ամրացել - ամրացած - ամրացող.

Ex. 281

Write the verbs in brackets in the corresponding past perfect tense forms.

1. Մենք (մոտենալ) բերդի ավերակներին: 2.Ես (վախենալ) նրա տեսքից: 3. Երեխաները ավելի (աշխուժանալ): 4. Մեքենան առաջ(սլանալ): 5. Մեր ցանկությունները (իրականանալ): 6. Նրանք նստեցին ծառերի տակ և (հանգստանալ): 7. Անջրևը (ուժեղանալ): 8. Նրան տեսնելով՝ դու շատ (ուրախանալ):

E.g., Մենք մոտեցանք բերդի ավերակներին:

Ex. 282

Form the forms of the imperative mood of the verbs.

արդարանալ, հառանալ, անհայտանալ, մոտենալ, հագենալ, գեղեցկանալ.

Ex. 283

Conjugate the verbs լուսանալ, ունենալ in all tenses and moods.

Causal verbs and peculiarities of their conjugation

Պատճառական բայեր և նրանց խոնարհման առանձնակատկությունները

Section 180

Suffixes եցն, ացն and ցն give the verb causal meaning and this is why verbs with these suffixes are called causal (պատճառական), e.g., նստել to sit, նստեցնել to seat or place, բարձրանալ to rise, բարձրացնել to raise, ուրախանալ to have fun, ուրախացնել to entertain, etc. Causal verbs form from verbs of middle and partly from active voice. From the simple verbs of first conjugation, and also from verbs with suffix են, causal verbs form by means of suffix եցն, and from verbs of second conjugation by means of ացն. Causal forms of verbs with suffixes ն and չ form by means of suffix ցն.

Causal verbs change by first conjugation.

Simple verbs of first conjugation Causal verbs վազել to run վազեցնել to make run նստել to sit նստեցնել to seat ծիծաղել to laugh ծիծաղեցնել to make laugh լռել to keep silence լռեցնել to make keep silence քնել to sleep քնեցնել to make sleep խոսել to speak խոսեցնել to make speak լսել to listen լսեցնել to make listen սովորել to study սովորեցնել to teach

Verbs of second conjugation Causal verbs ամուսնանալ to get married ամուսնացնել to marry off խաղալ to play խաղացնել to make play զգալ to feel զգացնել to make feel մեծանալ to increase (intr.) մեծացնել to increase (trans.) բարձրանալ to rise բարձրացնել to raise լայնանալ to become wider լայնացնել to make wider

Verbs with suffixes ն and չ Causal verbs հագնել to dress հագցնել to dress (somebody) մեռնել to die մեռցնել to kill մտնել to enter մտցնել to bring in թռչել to fly թռցնել to carry on wings կորչել to get lost կորցնել to lose հանգչել to go out հանգցնել to turn off

Note:

1. Almost all the verbs with suffix ան form causal forms. 2. As an exception, the verb իջնել (to go down) takes the causal suffix եցն, and not ցն: իջեցնել (to bring down).

A number of verbs, generally from active voice, form causal forms from the infinitive and the verb տալ (to give), e.g.

զարդարել to decorate զարդարել տալ to have decorate բերել to bring բերել տալ to have bring տանել to take տանել տալ ... գրել to write գրել տալ ծեծել to beat ծեծել տալ շինել to make շինել տալ

The word տալ can also be used with causal verbs with suffixes, e.g., խոսեցնել տալ to make speak, սովորեցնել տալ to make to study, մոռացնել տալ to make to forget, etc. When the mentioned type of causal verb is conjugated, only the verb տալ changes, e.g.

զարդարել եմ տալիս I made (them) decorate զարդարել եմ տվել զարդարել կտամ

Section 181

In the conjugation of causal verbs with suffixes եցն, ացն, ցն there are some peculiarities.

a. The past perfect tense and the forms formed from its stem (past participle, effective participle and imperative mood) change their final causal suffix ն into ր, e.g., բարձրացնել (to raise) (past part.), բարձրացրել (effect. part.), բարձրացրած (past perf., I pers, sing.), բարձրացրու (imper. mood).

b. The past perfect tense takes the endings ի, իր, եց, ինք, իք, ին, e.g.

բարձրացրի I raised բարձրացրիր you raised բարձրացրեց he, she, it raised բարձրացրինք we raised բարձրացրիք you raised բարձրացրին they raised

c. The imperative forms in singular take the ending ու, and in plural the ending եք, e.g., բարձրացրու, բարձրացրեք raise.

Impersonal forms of causal verbs

Պատճառական բայերի դերբայական ձևերը

Դերբայներ impersonal forms եցն ացն ցն

Անորոշ դերբայ infinitive քնեցնել բարձրացնել հանգցնել Անկատար դերբայ present participle քնեցնում բարձրացնում հանգցնում քնեցնելիս բարձրացնելիս հանգցնելիս Ապառնի դերբայ future participle քնեցնելու բարձրացնելու հանգցնելու Վաղակատար դերբայ past participle քնեցնրել բարձրացրել հանգցրել Հարակատար դերբայ effective participle քնեցրած բարձրացրած հանգցրած Ենթակայական դերբայ subjective participle քնեցնող բարձրացնող հանգցնող Ժխտական դերբայ negative participle քնեցնի բարձրացնի հանգցնի

Past perfect
Անցյալ կատարյալ

sing. plur.

1. քնեցրի I put to sleep քնեցրինք we put to sleep 2. քնեցրիր you put to sleep քնեցրիք you put to sleep 3. քնեցրեց he put to sleep քնեցրին they put to sleep

1. բարձրացրի I raised բարձրացրինք we raised 2. բարձրացրիր you raised բարձրացրիք you raised 3. բարձրացրեց he raised բարձրացրին they raised

Imperative mood
Հրամայական եղանակ

Positive form Singular քնեցրու' put to sleep բարձրացրու' raise Plural քնեցրե'ք բարձրացրե'ք

Negative form Singular մի' քնեցրու do not put to sleep մի' բարձրացրու do not raise Plural մի' քնեցրեք մի' բարձրացրեք

հագնցրու' turn off հագնցրե'ք turn off մի' հանգցրու do not turn off մի' հանգցրեք do not turn off

Ex. 284

Form the causal forms of the following verbs.

ամաչել, հիշել, մրսել, շտապել, քրտնել, փախչել, դողալ, լայնանալ, կորչել, հարստանալ, բարձրանալ, մեծանալ, ստրկանալ, հիվանդանալ, ծիծաղել, հագնել, խմել, շիկանալ, կշտանալ, բարեկամանալ:

E.g., ամաչել - ամեչեցնել, դողալ - դողացնել:

Ex. 285

Form the causal forms of the following verbs by means of verb տալ and translate into English.

բերել, կշռել, նվագել, ուղարկել, սիրել, կատարել, ծխել, ուղղել, տպագրել, նկարել, մաքրել, զարդարել:

Ex. 286

Form all the impersonal forms of the verbs լայնացնել, հիշեցնել, հանգցնել:

Ex. 287

Form the past participle and effective participle forms.

վերջացնել հասկացնել ամրացնել մոռացնել վազեցնել մերկացնել հիշեցնել հեռացնել կորցնել միացնել մեղմացնել հաշտեցնել խմեցնել

E.g., վերջացնել - վերջացրել - վերջացրած

Ex. 288

Conjugate the causal verbs ամրացնել, իջեցնել, կորցնել in the past perfect tense.

Ex. 289

Form the forms of the imperative mood of the verbs ամրացնել, միացնել, նստեցնել, թռցնել:

Ex. 290

Conjugate the verbs մոտեցնել, հասկացնել, փախցնել in all tenses and moods.

Ex. 291

Define the mood, tense, person and number of the causal verbs.

1. Հասոն քարերին էր դողացնում, Սև- ջրի ալիքները հուզում, բնությունն էր քարացնում, զեփյուռին ողբացնում, ամեն ինչ շարժում, հրեշտակների նախանձը գրգռում (Վ. Փափազյան): 2. Այդպիսի կսկիծով քնից զարթնում են այն մարդիկ, որոնք նախորդ օրը կորցրել են թանկագին մի բան...: 3. Լևոնը բարձրացնում էր գլուխը, նստում անկողնի մեջ, բայց չէր կարողանում աչքերը բաց անել...: 4. Լևոնը կովի պոչը բռնեց ու երկար վազեցրեց: 5. Բոլորն իսկույն նկատեցին, որ ձին նախագահին թռցնում է նրա կամքին հակառակ ուղղությամբ: 6. Ավագյանին իր մռայլ մտքերից սթափեցրեց Գրիգոր Սահակյանը: 7. Այստեղ դու կամրացնես Հայաստանի ամենամեծ կոլխոզը: 8. Գրիգորը շատ շուտով ամրացրեց պտուտակը և դուրս թռավ տրակտորի տակից: 9. - Ինչու՞ չես ուզում սովորեցնել քո պարտիական ընկերոջը: - Կսովորեցնեմ... միայն թե կարողանա սովորել: 10. - Ինձ թվում է,- խորամանկորեն ժպտաց Լևոնը,- թե ես անցկացրի մի շատ կարևոր միջոցառում: 11. Արևն սկսել էր տաքացնել հողը, և դաշտերից բարձրանում էր բարակ գոլորշի (Ն. Զարյան):

Ex. 292

Translate into English.

1. Նրանք վերջացրին իրենց աշխատանքը: 2. Գիրքը լայնացնում է մարդու մտահորիզոնը: 3. Դու ինձ հիշեցրիր իմ պարտքը: 4. Հայրը ուրախ պատմություններով զվարճացնում է երեխաներին: 5. Նա բարձրացրեց կարմիր դրոշը: 6. Ժամանակը մոռացնում է վշտերը: 7. Նպատակն արդարացնում է միջոցը: 8. Բժիշկն առողջացրեց հիվանդին: 9. Մայրը հագցնում է երեխային: 10. Քույրը կաթ է խմեցնում իր փոքր եղբորը: 11. Դու աստիճանաբար ավելացնու ես քո ծախսերը: 12. Ամրացրու այդ մեխը: 13. Ուսուցիչն աշակերտին այլ տեղ նստեցրեց: 14. Մեզ սովորեցրել են միշտ բարձր պահել պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմի դրոշը: 15. Քնեցրու երեխային: 16. Նա ձանձրացնում է ինձ: 17. Կանգնեցրեք մեքենաները:

Ex. 293

Translate into Armenian.

to teach kids to stop the tramway to marry the son to increase the expense to raise a friend to remaind about a promise to bother your sister to bring close to victory to entertain your friends to hasten the school building to warm on a stove to wash the child to fasten on the wall to wake up the father

Voice

Բայի սեռերը

Section 182

The Armenian verb has three voices: active (ներգործական), passive (կրավորական) and middle (չեզոք).

Section 183

Verbs of active voice express an action requiring an object in accusative case. Active voice verbs rule over the accusative case without prepositions, and answer the questions ու՞մ (whom?), and ի՞նչ (what?), e.g.

Էմման գրեց ի՞նչ - նամակ:

What did Emma write - a letter.

Լենան հարգում է ու՞մ - իր ուսուցիչներին:

Who(m) does Lena respect - her teachers.

Երեխան կոտրեց ի՞նչը - բաժակը:

What did the child break - the glass.

All causal verbs belong to the active voice. Sentences with verbs of active voice are called active.

Section 184

The passive voice serves to show that the person or thing denoted by the subject of the sentence is not the doer of the action expressed by the predicate verb but is the object of this action. The subject of a passive verb does not act but is acted upon, it undergoes an action, e.g.

Ուսանողը պարգևատրվեց ռեկտորից:

The student was rewarded by the rector.

Նա սիրված է բոլորից:

He is loved by all.

Հարցը քննարկման մտցվեց սովետական պատվիրակության կողմից:

The question was put into discussion by the Soviet delegation.

Passive voice verbs are used in sentences of passive construction. Passive voice verbs form from active ones by means of suffix վ. This suffix is added to the infinitive stem of verbs of first conjugation and to the past perfect stem of verbs of second conjugation. All passive voice verbs belong to the first conjugation.

Active voice verbs of I conj. Infinitive stem Passive voice verbs

գրել to write գր- գրվել լսել to listen լս- լսվել ջարդել to break ջարդ- ջարդվել կատարել to do կատար- կատարվել գտնել to find գտն- գտնվել տեսնել to see տեսն- տեսնվել

Active voice verbs of II conj. Past perfect stem Passive voice verbs

կարդալ to read կարդաց- կարդացվել զգալ to feel զգաց- զգացվել աղալ to grind աղաց- աղացվել հասկանալ to understand հասկաց- հասկացվել իմանալ to know իմաց- իմացվել

The passive voice of all causal verbs forms from the past perfect stem of their non-causal forms.

Causal verbs P.p. stem of causal forms Passive voice verbs

իրականացնել to fulfil իրականաց- իրականացվել բարձրացնել to raise բարձրաց- բարձրացվել մոտեցնել to bring closer մոտեց- մոտեցվել ամրացնել to fasten ամրաց- ամրացվել խորացնել to make deeper խորաց- խորացվել հեռացնել to take farther հեռաց- հեռացվել

The Armenian passive voice has all the personal and impersonal forms of the active voice. In the modern Armenian language every single active voice verb has its pair passive form.

Active voice Passive voice

սիրել to love սիրվել գրել to write գրվել ընդունել to receive ընդունվել ավելացնել to add ավելացվել կարդալ to read կարդացվել զգալ to feel զգացվել

Section 185

The active voice can be replaced by the passive and the other way round. In so doing the subject of the active voice becomes the indirect object of the passive, (in ablative case or using կողմից by way of postposition), and the direct object turns into a subject.

Active voice

Գործարանի վարչությունը պարգևատրեց առաջավոր բանվորներին:

The administration of the factory rewarded the leading workers.

Passive voice

Առաջավոր բանվորները պարգևատրվեցին գործարանի վարչության կողմից:

The leading workers were rewarded by the administration of the factory.

Ժողովը մերժեց այդ առաջարկությունը:

The meeting refused that suggestion. (active).

Այդ առաջարկությունը մերժվեց ժողովի կողմից:

The suggestion was refused by the meeting. (passive)

Կառավարությունը քննարկում է այդ օրինագիծը:

The government is discussing that bill. (active).

Այդ օրինագիծը քննարկվում է կառավարության կողմից:

That bill is being discussed by the government.

In passive sentences very often doer of the action is not indicated.

Գործարանում սիստեմատիկաբար բարձրացվում է աշխատանքի արտադրողականությունը, իջեցվում է արտադրանքի ինքնարժեքը:

In the factory the productivity of labour is systematically increased, the cost of production decreased.

Մշակվում են խոպան դաշտերը, յուրացվում են անջրդի հողերը:

Virgin lands are being worked, and imperfect lands are being ploughed.

Verbs with suffix վ often have the meaning of middle voice, i.e., they show an action performed by the subject, e.g.

Բացվեց Արարատյան դաշտի լուսապայծառ առավոտը:

An effulgent (bright, radiating, splendid) morning of Ararat valley began.

Զինվորները առաջ շարժվեցին:

The soldiers went on.

Հովհաննես Թումանյանը ծնվել է 1869 թ.:

Hovanes Tumanyan was born in 1869.

Some verbs with suffix վ show that the doer of the action acts on itself, e.g., հագնվել to get dressed, զարդարվել to get decorated, սանրվել to brush up, լվացվել to wash up, սափրվել to shave. These kind of verbs are called reflexive (անդրադարձ). A number of verbs with suffix վ do not have their corresponding paired active verb. To these belong գանգատվել to complain, զբաղվել to be occupied, սխալվել to be mistaken, թաքնվել to hide, հրաժարվել to deny, վախճանվել to pass away, վհատվել to lose heart, despair, ցնորվել to go crazy, հարձակվել to attack, համարձակվել to have the courage to, հաշտվել to be reconciled, բնակվել to settle in. All these verbs belong to the middle voice.

Middle voice verbs show actions that do not need an object, e.g.

Արևի շողը դիպավ Լևոնի աչքերին:

The sun ray fell on Levon's eyes.

Նա վեր ցատկեց, նստեց անկողնի մեջ ու դուրս նայեց լուսամուտից:

He jumped up, sat on the bed and looked out of the window.

By means of suffixes եցն, ացն, ցն middle voice verbs can be turned into active voice ones.

Middle voice verbs Active voice verbs

ավելանալ to increase ավելացնել to increase բարձրանալ to rise բարձրացնել to raise կորչել to get lost կորցնել to lose ուրախանալ to be glad ուրախացնել to make glad կանգնել to stop կանգնեցնել to stop

Active voice verbs are called transitive (անցողական), and the passive and middle voice verbs intransitive (անանցողական), as the first ones need a direct object and the second ones not.

Ex. 294

Form the passive of the following verbs.

կոտրել մեծացնել գրել մոտեցնել կարդալ զգալ ծեծել բարձրանալ կառուցել հեռացնել պատռել իմանալ սպանել հուզել փրկել գրգռել հաստատել կատարել հասկանալ հավաքել

Ex. 295

Write all the impersonal forms of the verbs ջարդվել, հեռացվել; conjugate these verbs.

Ex. 296

Read and define the mood, tense, person and number of the verbs with suffix վ.

Նույնիսկ քարափի հաստաբուն կաղնին խոնարհվում էր քամու առաջ: æինջ օդի սառնության մեջ զգացվում էր առաջին ձյունի շունչը: Ծառերին փաթաթված վազերն օրորվում էին քամուց: Եթե արևը չխոնարհվեր դեպի մայրամուտ, նա առանց հոգնության երկար կմնար այդ դիրքով և չէր հագենա մրգերը քաղած և արդեն դեղնոտ ծառերի սոսափից: Նրանք մանկության ընկերներ էին, և նրանց սերը ծնվել էր նույնքան աննկատ, ինչպես մի գիշերում բացվում է մուգ մանուշակը:

(Ա. Բակունց, "Միրհավ")

Ex. 297

Translate into English.

1. Ստացվել են նոր գրքեր ու ամսագրեր: 2. Ե՞րբ է կառուցվել այս շենքը: Այս շենքը կառուցվել է 1950 թվին: 3. Նոր գրադարանը գտնվում է քաղաքի ծայրամասում: 4. Այդ գրքերը վաճառվում են քաղաքի բոլոր գրախանութներում: 5. Աշխատանքը կկատարվի երկու ամսից հետո և կներկայացվի ամբիոնի քննարկմանը: 6. Կմեկնեմ Մոսկվա,երբ արդեն վճռված կլինեն բոլոր հարցերը: 7. Արտադրական խորհրդակցություններում քննարկվում են բազմաթիվ կարևոր հարցեր: 8. Այս գիրքը հրատարակվել է Երևանում: 9. Ե՞րբ են սկսվելու ձեր ամառային արձակուրդները: 10. Ո՞ր բանալիով է բացվում այս դուռը :11. Ընթերցարանը փակվում է ժամը տասին :12. Գարնանը եղանակը հաճախ է փոփոխվում: 13. Ես չգիտեմ, թե ինչպես է արտասանվում այս բառը: 14. Տարեցտարի բարձրանում է սովոտական ժողովրդի կենսամակարդակը: 15. Յոթնամյակի ընթացքում Սովոտական Միության արդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունը զարգացան արագ տեմպերով: 16. Մեզ մոտ հաճախ են ցուցադրվում արտասահմանյան կինոնկարներ: 17. Ես վաղուց գիտեմ, որ դու հետաքրքրվում ես նկարչությամբ: 18. Նամակն ստորագրվա՞ծ է: Այո, ստորագրված է: 19. Այդ հարցը դեռ չի վճռված: 20. Այս փողոցը լրիվ վերականգնված է: 21. Այս խնդիրն արդեն լուծված է սովետական գիտնականների կողմից: 22. Օգտագործվել են եղած միջոցները:

Ex. 298

Translate into Armenian.

1. Our borders are carefully guarded by frontier guards. 2. The house is being built by the scheme of a young architect. 3. The streets of the town light up by the daylight lamps. 4. We gave each other hugs and kisses saying good-bye. 5. Your article will be published in the magazine. 6. Nice weather is expected today. 7. The university choir performance was on the radion. 8. The oldest Armenian manuscripts are kept in the Matenadaran (book depository). 9. Research works are being led in all the institutes of our country. 10. This book tells about the exploits of the Soviet people. 11. This list of literature is offered to you for your degree works. 12. The swimmingpool water is changed every day. 13. The study year in the institute begins the 1st of September.

Ex. 299

Define the mood of the verbs.

Լույսը բացվեց: Թշնամի բանակները նայեցին միմյանց: Ահռելի էր պարսից բանակը. կարծես սև անտառ լիներ դաշտում բուսած: Զորքի հետևում կանգնեցրել էին հարբեցրած փղերին: Նրանք կնճիթները վեր ու վար էին շարժում, ոտներով հողը փորում և սպասում կռվին: Հնչեց պարսից շեփորը, որից հետո հայոց շեփորը: Եվ սկսվեց կռիվը: Ավարայրի դաշտը դղրդաց մարդկանց, փղերի ու ձիերի ոտների դոփյունից: Սուրացին նետերը, լսվեցին վիրավորների հառաչանքները: Պարսից զինվորներն առաջ անցան և սկսեցին գետը մտնել: Հայ զինվորները նույնպես գետը մտան: Կռիվը սաստկացավ: Վտանգ կար, որ պարսիկները կարող են շրջապատել հայերին: Վարդանն այդ մասին զգուշացրեց իր զորքերին: Դրանից հետո Վարդանը հանկարծ հարձակվեց թշնամու զորքի միջին մասի վրա: Պարսիկներն այդպիսի հանդգնություն չէին սպասում: Կռիվն ավելի սաստկացավ: Հայերն անխնա կոտորում էին պարսիկներին: Բայց թշնամին էլ իր ուժերը կենտրոնացրեց Վարդանի դեմ: Սկսվեց անհավասար, հերոսական կռիվը: Հայ մարտիկները, անձնվիրաբար կռվելով, ընկնում էին մեկ-մեկ, բայց և լավ հարվածում էին պարսիկներին ու թուլացնում նրանց ուժը: Հերոսի մահով ընկավ նաև ինքը՝ Վարդան Մամիկոնյանը: Իրենց զորավարի մահվանից հետո հայ զինվորները կռիվը շարունակեցին հայկական լեռներում: Պարսից զորքը այդ կռիվներից հոգնեց և ջլատվեց. նա ջախջախված էր, պարսից թագավորը հայերին ստրկացնելու իր հանդուգն միտքը թողեց: Հայերի հերոսությունը, հայրենասիրությունը և անձնվիրությունը հաղթեցին:

(Ըստ Դ. Դեմիրճյանի "Վարդանանք" վեպից)

Compound verbs

Հարադիր բայեր

Section 187

Verbs that consist of two or more components but express one meaning, are called compound verbs (հարադիր բայեր). The Armenian language is rich of compound verbs.

դուրս անել to drive out վրա տալ to attack դուրս բերել to bring out սիրտ անել to risk դուրս գնալ to go out սիրտ տալ to cheer up դուրս տալ to chatter աչքի ընկնել to differ մեջ մտնել to get in լաց լինել to cry մեջ ընկնել to interfere քարշ տալ to drag մոտ գալ to come closer քարշ գալ to be dragged ներս գալ to come in ականջ դնել to cock an ear ներս մտնել to enter անց կենալ to pass ձեռք առնել 1. to undertake ցույց տալ to show 2. to mock բաց անել to open ձեռք քաշել to refuse եռ գալ to boil երես տալ to spoil դուր գալ to like երես առնել to frolic գլուխ տալ to bow գլխի ընկնել to understand գլուխ բերել to adjust ականջ անել to listen

In the conjugation of the compound verb the auxiliary verb is put between its composite parts. Thus, for example, the compound verb պար գալ (to dance) conjugates this way in the present tense:

պար եմ գալիս I am dancing պար ես գալիս you are dancing պար է գալիս he, she, it is dancing

պար ենք գալիս we are dancing պար եք գալիս you are dancing պար են գալիս they are dancing

Note: In morphological analysis the two parts should be taken together as one word.

Ex. 300

Conjugate the compound verbs դուրս գնալ, ներս մտնել, աչքի ընկնել:

Ex. 301

Define the mood, tense, person and number of the compound verbs.

1. Նա աչքի էր ընկնում իր բարձր հասակով: 2. Ես կանգ առա և երկար նայեցի նրան: 3. Երբ դու զանգահարեցիր, նրանք վաղուց դուրս էին եկել տնից: 4. Դու բաց կանես գիրքը և ցույց կտաս համապատասխան էջը: 5. Ինչպես երևում է, երեխան լաց է եղել: 6. Միտք էր անում անցած- գնացած օրերի մասին: 7. Գործը հաջողությամբ գլուխ կբերեին, եթե խանգարողներ չլինեին: 8. Ներս մտիր ու պատմիր նրան ամեն ինչ: 9. Ոչ մի կասկած չունեմ, որ նա վերջիվերջո գլխի է ընկնելու, որ ինքը սխալվել է: 10. Նստիր ինձ մոտ և ականջ արա խոսքերիս: 11. Դուռը բաց պիտի անեմ առանց բանալիի:

Ex. 302

Replace the following simple verbs with corresponding compound pairs.

եռալ, անցնել, պարել, խաղալ, կանգնել, բանալ, վազել:

E.g., եռալ - եռ գալ

Ex. 303

Translate into Armenian and underline the compound verbs.

1. The sick is discharged from hospital. 2. They left the room long ago. 3. Representatives of neighbouring villages spoke at the meeting. 4. Open the door and ask permission to enter. 5. The artist showed his visitors his exhibition pictures. 6. Why is he crying? 7. The fourth year class differs by its being disciplined. 8. Kids really like this picture. 9. He understood what is what when it was too late. 10. The Soviet Union trades with many countries.

Irregular verbs

Անկանոն բայեր

Section 188

Some Armenian verbs have personal and impersonal forms that deviate from the common system of conjugation. These deviations mostly occur in the forms of the past, past effective, and past perfect tenses and in the imperative mood.

Irregular are the verbs:

տալ to give դնել to put գալ to come անել to do լալ to cry տանել to carry, take away լինել to be դառնալ to become ուտել to eat

The verbs տալ, գալ, լալ also have deviations in the forms of the present and past perfect tense.

Conjugation of irregular verbs

տալ to give Անորոշ դերբայ infinitive տալ Անկատար դերբայ present participle տալիս Ապառնի դերբայ future participle տալու Վաղակատար դերբայ past participle տվել Հարակատար դերբայ effective participle տված Ենթակայական դերբայ subjective participle տվող Ժխտական դերբայ negative participle (չեմ) տա Անցյալ կատարյալ - Past perfect. տվեցի տվեցիր տվեց տվեցինք տվեցիք տվեցին Հրամայական. - Imper. mood տու'ր տվե'ք մի' տուր մի' տվեք: (Apparently, the forms of the verb տալ with վ don't have passive meaning. Which raises the question: does տալ have a passive voice? And if so, how is it formed?) գալ to come Անորոշ գալ Անկատար գալիս Ապառնի գալու Վաղակատար եկել Հարակատար եկած Ենթակայական եկող Ժխտական (չեմ) գա Անցյալ կատարյալ եկա եկար եկավ եկանք եկաք եկան Հրամայական ե'կ եկե'ք մի' գա մի' եկ մի' եկեք լալ to cry Անորոշ լալ Անկատար լալիս Ապառնի լալու Վաղակատար լացել Հարակատար լացած Ենթակայական լացող Ժխտական (չեմ) լա Անցյալ կատարյել լե(?)ցեցի լացեցիր լացեց լացեցինք լացեցիք լացեցին Հրամայական լա'ց (not: լա'ր?) լացե'ք մի' լար մի' լաք մի' լացեք Note: Instead of լալ can be used the compound verb լաց լինել, which has the same meaning. լինել to be Անորոշ լինել Անկատար լինում, լինելիս Ապառնի լինելու Վաղակատար եղել Հարակատար եղած Ենթակայական եղող, լինող Ժխտական (չեմ) լինի Անցյալ կատարյալ եղա եղար եղավ եղանք եղաք եղան Հրամայական եղի'ր եղե'ք մի' լինիր մի' եղիր մի' լինեք մի' եղեք ուտել to eat Անորոշ ուտել Անկատար ուտում ,ուտելիս Ապառնի ուտելու Վաղակատար կերել Հարակատար կերած Ենթակայական ուտող Ժխտական (չեմ) ուտի Անցյալ կատարյալ կերա կերար կերավ կերանք կերաք կերան Հրամայական կե'ր կերե'ք մի' կեր մի' ուտիր մի' կերեք մի' ուտեք Կրավորական ուտվել դնել to put Անորոշ դնել Անկատար դնում, դնելիս Ապառնի դնելու Վաղակատար դրել Հարակատար դրած Ենթակայական դնող Ժխտական (չեմ) դնի Անցյալ կատարյալ դրեցի դրեցիր դրեց դրեցինք դրեցիք դրեցին Հրամայական դի'ր դրե'ք դրեցե'ք մի' դնիր մի' դիր մի' դնեք մի' դրեք Կրավորական դրվել անել to do Անորոշ անել Անկատար անում, անելիս Ապառնի անելու Վաղակատար արել Հարակատար արած Ենթակայական անող Ժխտական (չեմ) անի Անցյալ կատարյալ արեցի արեցիր արեց արեցինք արեցիք արեցին Հրայական արա' արե'ք մի' անիր մի' արա մի' անեք մի' արեք Կրավորական արվել (Note: դնել and անել have the same irregularities - they change ն to ր in the past perfect, the imperative and the passive voice; as well as in the past perfect and past effective participles.)

տանել to carry, to take Անորոշ տանել Անկատար տանում, տանելիս Ապառնի տանելու Վաղակատար տարել Հարակատար տարած Ենթակայական տանող Ժխտական (չեմ) տանի Անցյալ կատարյալ տարա տարար տարավ տարանք տարաք տարան Հրամայական տա'ր տարե'ք մի' տանիր մի' տար մի' տանեք մի' տարեք Հրամայական տարվել դառնալ to become Անորոշ դառնալ Անկատար դառնում, դառնալիս Ապառնի դառնալու Վաղակատար դարձել Հարակատար դարձած Ենթակայական դարձող Ժխտական (չեմ) դառնա Անցյալ կատարյալ դարձա դարձար դարձավ դարձանք դարձաք դարձան Հրամայական դարձի'ր դարձե'ք մի' դառնա մի' դարձիր մի' դառնաք մի' դարձեք

Notes:

1. In the past perfect the verbs տալ, անել, դնել can also have the forms without ending of the stem ց, i.e., տվի (տվեցի), տվիր, տվավ, տվինք, տվիք, տվին; արի (արեցի), արիր, արավ, արինք, արիք, արին; դրի (դրեցի), դրիր, դրավ, դրինք, դրիք, դրին; though these forms are generally particular to spoken language.

2. The following verbs have deviations in the imperative forms too:

Infinitive Imperative mood

բացել to open բա'ց բացե'ք թողնել to leave թո'ղ թողե'ք առնել to take ա'ռ առե'ք բերել to bring բե'ր բերե'ք տեսնել to see տե'ս տեսե'ք

3. The verb ասել (to say) changes by the second conjugation in past perfect tense and in imperative mood. The other forms of the verb form according to the first conjugation.

Past perfect ասացի ասացիր ասաց ասացինք ասացիք ասացին Imp. mood ասա' ասացե'ք մի' ասա մի' ասեք Passive ասվել

Incomplete verbs

Պակասավոր բայեր

Section 189

The verbs կամ (am), ունեմ (have), գիտեմ (know), արժեմ (cost) are called incomplete. These verbs have a simple form in the present and past imperfective tenses, i.e., they form without an auxiliary verb and participle. (Are they regular in the other tenses?)

Conjugation of կամ, ունեմ, գիտեմ, արժեմ Present Past imperfective

1. գիտեմ գիտենք գիտեի գիտեինք 2. գիտես գիտեք գիտեիր գիտեիք 3. գիտի գիտեն գիտեր գիտեին

1. արժեմ արժենք արժեի արժեինք 2. արժես արժեք արժեիր արժեիք 3. արժի արժեն արժեր արժեին

1. ունեմ ունենք ունեի ունեինք 2. ունես ունեք ունեիր ունեիք 3. ունի ունեն ուներ ունեին

1. կամ կանք կայի կայինք 2. կաս կաք կայիր կայիք 3. կա կան կար կային

Ex. 304

Conjugate the verbs գալ, տալ, անել:

Ex. 305

Read and define the mood, person, tense and number of irregular verbs.

1. Օրիորդը ձեռները դրեց ծոցը, հայացքը հառեց հեռու: 2. Սրաֆիոն Գասպարիչը գրեթե ուժով նրանց տարավ մյուս սենյակը: 3. Այրին և լալիս էր, և արտասվախառն ձայնով պատմում հանգուցյալի տանջանքները: 4. Ասաց ու դուրս գնաց, իջավ ցած և մտավ տան ներքին հարկում գտնվող խանութներից մեկը: 5. ՄԻ ուրիշ գրասեղան դրված էր խորքում: 6. Նա դրեց Սմբատի առաջ մի թուղթ: 7. Այժմ միայն Սմբատը հասկացավ, թե ինչ տեսարանի վկա պիտի լինի: 8. Սմբատը երկուսին էլ մի բան տվեց՝ գլուխն ազատելու համար: 9. Նա սոված էր, ուտել էր ուզում, բայց այնքան հուզված էր, որ մի երկու պատառ պանիր ու հաց բերանը դնելով, վեր կացավ տեղից: 10. Երբեք Պետրոս Ղալումյանը չէր մտածել, թե այն, ինչ որ ինքն է անում, կարող է անել իր կինը: 11. Այժմ մեծ մասամբ նա տանն էր լինում: 12. Երկու ընկեր, որ տասնհինգ տարի միասին աղուհաց էին կերել, միմյանց սիրել ու պաշտպանել, այժմ կանգնած են դեմ ու դեմ իբրև թշնամիներ: