Armenian Language Lessons Chapter 6a

VERBS

ԲԱՅ

Personal and impersonal forms of the verb

Բայի դիմավոր և անդեմ ձևերը

Section 123

Verbs are words denoting actions or condition of objects, e.g., գրել to write, կարդալ to read, վազել to run, խաղալ to play, դեղնել to go yellow, մնալ to stay, etc. Verbs in the Armenian language have two forms: personal (դիմավոր) and impersonal (անդեմ). Personal forms of the verb express person, number, mood, time and usually serve in the sentence as predicate, e.g.

Նա ապրում է Երևանում:

He lives in Yerevan.

Դու վերջացրել ես քո աշխատանքը:

You finished your work.

Ես աշխատում եմ գործարանում:

I work in the factory.

Impersonal forms of the verb, in contrast to personal, denote the action without expressing person, number, mood and time, e.g., գրել to write, գրած written, գրող writing, etc.

Impersonal forms

Դերբայներ

Section 124

Impersonal forms of the verb in the Armenian language are called դերբայներ. To the impersonal forms of the Armenian verb in the English language correspond the infinitive, adverbial participle and participles. There are seven impersonal forms in Armenian.

1. Անորոշ դերբայ infinitive
2. Անկատար դերբայ present participle
3. Ապառնի դերբայ future participle
4. Վաղակատար դերբայ past participle
5. Հարակատար դերբայ effective participle
6. Ենթակայական դերբայ subjective participle
7. Ժխտական դերբայ negative participle

Infinitive

Անորոշ դերբայ

Section 125

The infinitive form of the verb expresses the general idea of action or condition, e.g., կարդալ to read, գնել to buy, վաճառել to sell, etc. The infinitive of the verbs ends with ել or ալ, e.g., լսել to listen, նկարել to draw, գրել to write, խոսել to speak, քայլել to walk, մտածել to think, գնալ to go, կարդալ to read, զգալ to feel, խաղալ to play, etc. Verbs ending with ել are called verbs of first conjugation (or verbs of ե conjugation), and verbs ending with ալ verbs of second conjugation (or verbs of ա conjugation).

Section 126

By composition the infinitive forms of the verb divide into two groups, simple (պարզ) and with suffix (ածանցավոր). Simple (պարզ) are those verbs that do not have a suffix, e.g., վազ-ել (to run), խոս-ել (to speak), կարդ-ալ (to read), մն-ալ (to stay), etc. Verbs that have a suffix are called with suffix (ածանցավոր), e.g., թռ-չ-ել (to fly), տես-ն-ել (to see), հագ-ցն-ել (to dress), գր-վ-ել (to be written), etc.

Section 127

Verbs with suffix divide into the following groups:

1. Proper suffixed verbs (սոսկածանցավոր բայեր), with suffixes ան, են, ն, չ, e.g., հեռ-ան-ալ (to go away), մեծ-ան-ալ (to grow), սև-ան-ալ (to blacken), ված-են-ալ (to be afraid), մոտ-են-ալ (to come close), փախ-չ-ել (to run away), etc. 2. Causal verbs (պատճառական բայեր), with suffixes եցն, ցն, ացն, e.g., սովոր-եցն-ել (to teach), բարձր-ացն-ել (to rise), հագ-ցն-ել (to dress), etc. 3. Passive verbs (կրավորական բայեր), with suffix վ, e.g. սիր-վ-ել (to be loved), հարգ-վ-ել (to be respected), կարդաց-վ-ել (to be read), etc. 4. Frequentative verbs (բազմապատկական), with suffixes ատ, ոտ, տ, e.g., կոտր-ատ-ել (to break), մորթ-ոտ-ել (to cut out), կտր-տ-ել (to cut).

Note: Suffix կոտ is a frequentative suffix too, but it is used only in the word թռ-չ-կոտ-ել (to jump up).

Section 128

The infinitive form of the verb serves in the sentence:

a. As part of the compound predicate, e.g.

Նա ուզում է աշխատել գրադարանում:

He wants to work at the library.

Նա կարողացավ ժամանակին վերջացնել աշխատանքը:

He managed to finish the work on time.

b. As predicative in impersonal sentences, e.g.

Պահպանել մաքրություն:

Keep clean.

Վերջացնել աշխատանքը:

Finish the work.

Բարձրացնել ուսման որակը:

To raise the quality of study.

The infinitive can be used in the meaning of noun. In this case it declines by the declension by ու.

to love to walk Ուղղ. սիերել(ը) գնալ(ը) Սեռ. սիրելու գնալու Տր. սիրելու(ն) գնալու(ն) Հայց. սիրել(ը) գնալ(ը) Բաց. սիրելուց գնալուց Գործ. սիրելով գնալով

The infinitive doesn't have a plural form. In the sentence the infinitive with the meaning of noun serves as:

a. subject

Ծխելն արգելվում է:

No smoking.

b. uncoordinated attribute

Ես հանգստանալու ժամանակ չունեմ:

I do not have time for rest.

c. object

Նա շատ է սիրում կարդալ:

He really likes to read.

Նա սպասում է քո գալուն:

He is waiting for your return.

d. modifier of aim

Նա գնաց գրադարան պարապելու:

He went to the library to study.

e. modifier of mode of action

Նա ծիծաղելով եկավ ինձ մոտ:

He came up to me laughing.

Section 129

Verbal nouns of the English language also correspond to infinitive forms in Armenian, e.g.

Կարդալը զարգացնում է մարդու միտքը:

Reading developes one's brain.

Also the present and past participles (if the infinitive in Armenian is in instrumental case), e.g. (I suggest: Where present and past participles are used in English to form subordinate clauses, they can be expressed in Armenian by means of the infinitive in instrumental case, e.g.)

Տուն մտնելով, նա տեսավ իր հին ընկերոջը:

Entering the room (house) he saw his old friend.

Վերջացնելով աշխատանքը՝ նա գնաց տուն:

He went home having finished the work.

====Ex. 201==== Copy out the verbs and form their infinitives. Գիրք Կարդալու Սերը

Ես տխրում եմ, և ծիծաղում, երբ հիշում եմ, թե որքան վիրավորանք ու տագնապ է պատճառել ինձ իմ ընթերցանությունը: Գրքերը, որ ես վերցնում էի իմ հարևանուհուց, սարսափելի թանկարժեք բան էի կարծում. վախենալով, որ պառավ տանտիրուհիս հանկարծ կարող է վառել դրանք, դադարեցի հարևանուհուց գիրք խնդրել: Սկսեցի նկարազարդ գրքույկներ վերցնել խանութից, որտեղից ամեն առավոտ հաց էի գնում: Ես կարդում էի այդ գրքերը և ամեն անգամ կարդալու համար վճարում մեկ կոպեկ: Կարդում էի փայտանոցում, երբ գնում էի փայտ ջարդելու, կամ ձեղնահարկում, որտեղ նույնպես անհարմար էր ու ցուրտ: Երբեմն, երբ գիրքը շատ էր հետաքրքրում ինձ կամ պետք էր շուտ վերջացնել, գիշերը վեր էի կենում և մոմ վառում: Բայց պառավ տանտիրուհիս նկատելով, որ գիշերը մոմերը կարճանում են, սկսեց մոմերը չափել: Եթե առավոտյան մոմը մի քիչ պակասում էր, խոհանոցում անասելի աղմուկ էր բարձրանում: (Մ. Գորկի)

====Ex. 202==== Distribute the following verbs by the given table. Simple verbs Proper suffix verbs Causal verbs Passive verbs Frequentative verbs այրել գտնել խաղացնել բաժանվել նստոտել գնալ Այրել, բաժանել, գնալ, խաղացնել, բաժանվել, գտնել, երգել, ընկնել, գիտենալ, մոտենալ, ամրանալ, կատարել, դողալ, մածացնել, բուժվել, ընդունվել, իջնել, թռչել, կորչել, վախենալ, զգալ, հանգչել, հագնել, պատմել, անհայտանալ, բարեկամանալ, արհամարհել, ազդվել, մածացնել, բարձրացնել, շատանալ, մածանալ, սիրել, սովորել, սկսել, նստոտել, ջարդոտել, փշրտել, ջարդվել, թնդալ, խաղալ:

====Ex. 203==== Decline լսել, զգալ:

====Ex. 204==== Translate into English.

1. Դու կարող ես այդ աշխատանքը վերջացնել երկու շաբաթում: 2. Ես վճռել եմ գործս ավարտել մի շաբաթում: 3. Դու ուզում ես ինձ հետ գրադարա՞ն գալ: 4. Նա սիրում է ճաշից հետո զբոսնել: 5. Նրանք կարողացան հաղթահարել դժվարությունները: 6. Որոշել եմ ամեն օր երկու ժամ հայերեն պարապել: 7. Ուզում եմ անպատճառ իմանալ այդ: 8. Ո՞վ է ցանկանում պատմել դասը: 9. Նա թողեց ամեն ինչ և սկսեց զբաղվել գեղարվեստական գրականությամբ: 10. Հարկավոր է ճշտորեն կատարել հանձնարարությունը: 11. Պետք է սիրել հայրենիքը: 12. Հաճելի է ծովում լողանալը: 13. Նա ծխելը վաղուց է թողել: 14. Գնացինք գրադարան գիրք վերցնելու: 15. Սպասելուց ձանձրացանք: 16. Սպասելով ձանձրացանք: 17. Վազելով անցավ մեզ մոտով: 18. Կարդալն իմ սիրելի զբաղմունքն է: 19. Արդեն քնելու ժամանակն է: 20. Պետք է հարգել մեծերին: 21. Նրա գալը անսպասելի էր: 22. ժամանակին ավարտել աշխատանքը: 23. Անպայման կատարել պլանները: 24. Կատարել և գերակատարել պլանները: 25. Կատարել և գերակատարել կուսակցության առաջադրանքները: 26. Պահպանել մաքրություն: 27. Հարգել ուրիշի աշխատանքը: 28. Ամեն ինչ անել առաջավորներին հասնելու համար: 29. Դաշտում ոչ մի հասկ չթողնել: 30. Խնդրում եմ դիմումս չմերժել:

Present participle

Անկատար դերբայ

Section 130

The present participle expresses the general idea of action in process. The present participle has two forms. The first form is formed from the stem of infinitive by means of ում, the second from full form of infinitive end ending իս.

Present participle

Infinitive First form Second form

քնել to sleep քնում քնելիս պայքարել to struggle պայքարում պայքարելիս լողալ to swim լողում լողալիս գնալ to go գնում գնալիս գտնել to find գտնում գտնելիս փախչել to run away փախչում փախչելիս մեծանալ to grow մածանում մեծանալիս վախենալ to be afraid վախենում վախենալիս բարձրանալ to rise բարձրացնում բարձրանալիս գրվել to be written գրվում գրվելիս

The present and past imperfective tense of indicative mood form by means of the present participle and corresponding forms of the auxiliary verb.

Present tense of indicative mood Սահմանական եղանակի ներկա ժամանակ Past tense of indicative mood Սահմանական եղանակի անցյալ ժամանակ

եմ (I am writing) էի (I was writing) գրում ես (you are writing) գրում էիր (you were writing) է (he, she, it is writing) էր (he, she, it was writing)

ենք (we are writing) էինք (we were writing) գրում եք (you are writing) գրում էիք (you were writing) են (they are writing) էին (they were writing)

Note: the present participle of the verbs տալ (to give), լալ (to cry), գալ (to come) are formed only by means of ending իս (տալիս, լալիս, գալիս).

Section 131

The participles by իս, in contrast to other forms by ում, mean (express) extra action and usually serve in the sentence as modifier of time, e.g.

Կարդալիս նա հուզվում է: He gets excited while reading. Երեխան վազելիս վայր ընկավ: The child fell while running.

Note: The participles by իս are called secondary forms (երկրորդական ձևեր) and together with the verb լինել (to be) make the forms of secondary compound tenses, e.g.

Այդ ժամանակ նա սովորելիս է լինում Մոսկվայում: At that time he was studying in Moscow.

====Ex. 205==== Form present participles from the following verbs. աճել, նստել, կանգնել, գոռալ, եռալ, բազմանալ, երջանկանալ, թողնել, պարծենալ, կորչել, խորացնել, սիրվել:

Example: Աճել (infinitive), աճում (I form), աճելիս (II form).

====Ex. 206==== Copy out substituting the infinitive by present participle.

Բոլոր սովետական մարդիկ (սիրել) են Մոսկվան, նրա մասին (մտածել) են ամբողջ աշխարհի աշխատավորները: Շատ ժողովուրդներ են (ապրել) սովետական երկրում: Յուրաքանչյուր ժողովուրդ իր քաղաքներն ունի, բայց բոլոր ժողովուրդները գիտեն ու (սիրել) են Մոսկվան: Կարմիր հրապարակում տեղի են (ունենալ) Սովետական բանակի զորահանդեսները և մայրաքաղաքի աշխատավորության շքերթները: Դամբարանի տրիբունայից ժողովրդին (ողջունել) են կուսակցության և կառավարության ղեկավարները: Կրեմլի մեծ պալատի լուսավոր դահլիճներում է (հավաքվել) ՍՍՀՄ Գերագույն սովետը: Մեր հայրենիքի ծայրերից այստեղ (հավաքվել) են երկրի լավագույն զավակները՝ պատգամավորները: Նրանք (վճռել) են պետական կարևոր հարցեր: Մոսկվայում է (աշխատել) ՍՍՀՄ Գերագույն սովետի նախագահությունը, ՍՍՀՄ ՄԻնիստրների սովետը: Մոսկվայում է (գտնվել) Սովետական Միության կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեն:

====Ex. 207==== Copy out present participles with auxiliary verbs.

Ծագում է մանուկ արևը գարնան Կովկաս լեռների ձյունի պատնեշից, Զարթնում են մեկ- մեկ սարերն աննման Ձմռան անվրդով քնի մշուշից: Ահա Լասվարի վիթխարի ուսին Բազմում է արփին թարմացած ուժով, Սարեր ու ձորեր իրար երեսին Նայում անվրդով քնի մշուշով... Վերջին ձյուներն էլ արդեն հալ ընկան, Արտասվեց իսկույն լեռների հսկան, Ամեն մի ձորից աղբյուր է հոսում, Ամեն մի թփից բյուլբյուլ է խոսում: Եվ դալար հովիտ, և ժայռի կրծքեր, Արձագանք տալով, գարուն են հնչում. Ձմռան փարախից հովվական երգեր, Զեփյուռի թևով սարերն են թռչում:

(Վ. Միրաքյան)

====Ex. 208==== Translate into Armenian and underline the present participles.

1. He is good at chess. 2. I often talk to her about my trip. 3. He sings very well. 4. My brother is studying in the next room. 5. He reads Armenian books without a dictionary. 6. I am waiting for my friend. 7. He conducts Armenian language (what do you mean?). 8. I am proud of my Native Land. 9. He works at degree project (on his graduation project?). 10. Red roses grow in our garden.

Future participle

Ապառնի դերբայ

Section 132

Future participle (ապառնի դերբայ) expresses the general idea of future action. Future participle forms from infinitive by means of ending ու, e.g., գրել (to write) - գրելու, սիրել (to love )- սիրելու, խաղալ (to play) - խաղալու, զգալ (to feel) - զգալու, etc. So the future participles have ելու for verbs of first conjugation, and ալու for verbs of second conjugation.

Infinitive Future participle

լսել (to listen) լսելու խոսել (to speak) խոսելու վազել (to run) վազելու ծիծաղել (to laugh) ծիծաղելու կարդալ (to read) կարդալու աղալ (to grind) աղալու շողալ (to shine) շողալու մնալ (to stay) մնալու

By means of future participle and corresponding form of the auxiliary verb form the future and future perfect tenses.

Future tense of indicative mood Future perfect of indicative mood

եմ էի խոսելու ես խոսելու էիր է էր

ենք էինք խոսելու եք խոսելու էիք են էին

When used independently, the future participle serves in the sentence as attribute: խմելու ջուր - drinking water or water for drinking, ուտելու հաց - edible bread, գրելու թուղթ - writing paper.

Note: The future participle coincides by form with the genitive case of the infinitive.

====Ex. 209==== Form future participles from the following verbs. Դիմել, երդվել, զեկուցել, ափսոսալ, խղճալ, հազալ, իմանալ, ծանոթանալ, հասնել, մոտենալ, ժպտալ, մեծացնել, բարձրացնել, գրվել.

E.g. դիմել - դիմելու.

====Ex. 210==== Copy out and underline the future participles.

1. Այսօր գնալու եմ թատրոն: 2. Այստեղ տեսնելու եմ մոտիկ ընկերոջը: 3. Նա ինձ համար մի գիրք է բերելու: 4. Տանը եղբայրս սպասելու է ինձ: 5. Նա Մոսկվայից վերադառնալու է երկու շաբաթից հետո: 6. Մինչև կիրակի նրան չեմ տեսնելու: 7. Նա Երևան է մեկնելու այսօր երեկոյան: 8. Նա մեզ դիմավորելու է կայարանում: 9. Ես այնտեղ եմ գնալու վաղը: 10. Նրանք ևս մասնակցելու են այս աշխատանքներին: 11. Ես այսօր պարապելու եմ գրադարանում: 12. Դու ե՞րբ ես գնալու ինձ մոտ: Ես քեզ մոտ եմ գալու այսօր երեկոյան: 13. Դասերից հետո դուք ի՞նչ եք անելու: 14. Ճաշից հետո չե՞ք հանգստանալու: Հանգստանալու ենք:

Verb stems

Բայի հիմքերը

Section 133

Armenian verbs are formed from two stems, the infinitive stem and the past perfect stem.

1. To find the infinitive stem the endings of the infinitive form ել and ալ should be separated (removed, dropped, omitted).

Infinitive Infinitive stem

վազել to run վազ- գրել to write գր- կարդալ to read կարդ- զգալ to feel զգ- մեծանալ to grow մա(ե?)ծան- վախենալ to be afraid վախեն- փախչել to run away փախչ- գտնել to find գտն- բարձրացնել to raise բարձրացն-

2. In contrast to the infinitive stem, formation of the past perfect stem depends on the morphological composition of the verb.

a. The simple verbs of first (by ե) and second (by ա) conjugation form the past perfect stem by replacing the infinitive endings with grammatical suffixes եց (for verbs of first conjugation) and աց (for verbs of second conjugation).

Infinitive Past perfect stem

վազել to run վազեց- գրել to find գրեց- նստել to sit նստեց- ծիծաղել to laugh ծիծաղեց- զգալ to feel զգաց- մնալ to stay մնաց- գնալ to go գնաց- աղալ to grind աղաց-

b. Verbs with suffixes ն and չ form the past perfect stem by removing both the infinitive ending and suffix ն or չ. Infinitive Past perfect stem

գտնել to find գտ- մտնել to enter մտ- փախչել to run away փախ- թռչել to fly թռ-

c. Verbs with suffixes ան, են form the past perfect stem by replacing the suffixes and infinitive endings (անալ, ենալ) with grammatical suffixes եց and աց. Infinitive Past perfect stem

հեռանալ to go away հեռաց- մոռանալ to forget մոռաց- մոտենալ to come close մոտեց- վախենալ to be afraid վախեց-

d. The causal verbs form the past perfect stem by replacing the suffix + ending ցնել with ցր. Infinitive Past perfect stem

բարձրացնել to raise բարձրացր- մեծացնել to enlarge մեծացր- մոտեցնել to bring close մոտեցր- հագցնել to dress հագցր-

Past participle

Վաղակատար դերբայ

Section 134

The past participle expresses the general idea of an action accomplished in the past. a. The past participle forms from simple (and also passive and frequentative) verbs of first conjugation by means of the infinitive stem and ending ել. Thus, the forms of the infinitive and past participle of these verbs coincide.

Infinitive Infinitive stem Past participle

նայել to watch նայ- նայել սիրել to love սիր- սիրել գրել to write գր- գրել համբուրել to kiss համբուր- համբուրել ջարդոտել to break ջարդոտ- ջարդոտել ջարդվել to break ջարդվ- ջարդվել կատարվել be fulfilled կատարվ- կատարվել

b. The past participle of verbs of second conjugation forms from the past perfect stem and ending ել. The past participle of these verbs has the form ացել (in some cases եցել).

Infinitive Past perfect stem Past participle

զգալ to feel զգաց- զգացել գնալ to go գնաց- գնացել կարդալ to read կարդաց- կարդացել մա(ե?)ծացնել to grow մեծաց- (մեծացր-?) մեծացել (մեծացրել?) սևանալ to blacken սևաց- սևացել մոտենալ to come up մոտեց- մոտեցել

c. Note: The past participle of verbs with suffixes ն and չ and causal verbs also forms from the past perfect stem.

Infinitive Past perfect stem Past participle

գտնել to find գտ- գտնել (գտել?) մտնել to enter մտ- մտնել (մտել?) թռչել to fly թռ- թռչել (թռել?) կորչել to be lost կոր- կորել վերջացնել to finish վերջացր- վերջացրել մոտեցնել to draw nearer մոտեցր- մոտեցրել կորցնել to lose կորցր- կորցրել

d. Thus when forming the past participle of personal suffixed verbs, the suffixes ն and չ fall out and the final ն of causal verbs replaces by ր.

Section 135

The past participle isn't used independently. It forms the past and past perfect tenses with corresponding forms of the auxiliary verb.

Past tense Past perfect

I conjugation

եմ էի սիրել ես սիրել էիր է էր

ենք էինք սիրել եք սիրել էիք են էին

II conjugation

եմ էի զգացել ես զգացել էիր է էր

ենք էինք զգացել եք զգացել էիք են էին

====Ex==== 211. Form the past participles of the following verbs.

Կազմել, հավաքել, լռել, հարգել, շտապել, ուղարկել, երևալ, զնգալ, խնդալ, շշնջալ, սողալ, ամրանալ, գեղեցկանալ, ընթանալ, խորանալ, ձևանալ, գիտենալ, ունենալ, անցնել, ելնել, հագնել, իջնել, դիպչել, սառչել, ուրախացնել, խորացնել, ձանձրացնել, հեռացնել, թարմացնել:

E.g. Infinitive Past participle հավաքել հավաքել երևալ երևացել հեռացնել հեռացրել

====Ex. 212==== Copy out and underline the past participles.

Զուգել ես նորից դաշտ, անտառ ու լեռ, Գարուն, ամեն տեղ նոր կյանք ես վառել, Իմ սրտում էլ ես թևերդ փռել, Իմ հոգում էլ ես հրդեհել նոր սեր: Բացել ես իմ դեմ ոսկեղեն հեռուն, Ծաղկել ես սարում, անտառում, արտում... Ուրիշ երգեր են հնչում իմ սրտում, Ողջույն քեզ, արև, ողջույն քեզ, գարուն:

(Վ.Տերյան)

Ex. 213. Translate into English

a. 1. Երեկ այդ մասին ես խոսել եմ նրա հետ: 2. Անցած շաբաթ ես նրանից նամակ եմ ստացել: 3. Մենք արդեն վերջացրել ենք մեր աշխատանքը: 4. Ես ձեզ բերել եմ հետաքրքիր գրքեր: 5. Նա կարդացել է այդ վեպը: 6. Որտե՞ղ եք դրել իմ բառարանը: 7. Արդեն մի ամիս է, ինչ չեմ հանդիպել նրան: 8. Այդ մասին ես ձեզ ասել եմ երկու անգամ: 9. Դուք այդ վարժությունը ճիշտ չեք կատարել: 10. Այս գործարանը կատարել է տարեկան պլանը: 11. Երեկ նա դեռ չէր վերադարձել քաղաքից: b. - Դու ե՞րբ ես ընդունվել համալսարան: - Ես համալսարան եմ ընդունվել 1960 թ.: - Ինչպե՞ս ես հանձնել ընդունելության քննությունները: - Ընդունելության քննությունները հանձնել եմ "լավ" և "գերազանց" գնահատականներով: - Այսօր համալսարան գնացե՞լ ես: - Այո, գնացել եմ: - Հայոց լեզվի և գրականության կաբինետում ու՞մ ես հանդիպել: - Հանդիպել եմ Վաչիկին ու Արմենին և զրուցել նրանց հետ այսօրվա երեկույթի մասին:

Effective participle

Հարակատար դերբայ

Section 136

The effective participle (հարակատար դերբայ) shows a condition, presenting the result of a past action, e.g., գրած written, կարդացած read, etc. The effective participle forms from the infinitive and past perfect stems by adding the ending ած. a. Simple verbs of first conjugation, as well as causal (this is contradicted under b.; probably this should be: passive) and frequentative verbs, form effective participles from the infinitive stem.

Infinitive Infinitive stem Effective participle

նայել to watch նայ- նայած սիրել to love սիր- սիրած գրել to write գր- գրած համբուրել to kiss համբուր- համբուրած սպասել to wait սպաս- սպասած կատարվել to happen կատարվ- կատարված կտրատել to cut կտրատ- կտրատած

b. All the verbs of II conjugation form effective participles from the past perfect stem.

Infinitive Past perfect stem Effective participle

զգալ to feel զգաց- զգացած գնալ to go գնաց- գնացած կարդալ to read կարդաց- կարդացած մեծանալ to grow մեծաց- մեծացած սևանալ to blacken սևաց- սևացած մոտենալ to come up մոտեց- մոտեցած

c. Verbs with suffixes ն and չ, causal verbs with suffixes ացն, եցն, ցն also form the effective participle from the past perfect stem, e.g.

Infinitive Past perfect stem Effective participle

գտնել to find գտ- գտած մտնել to enter մտ- մտած փախչել to run away փախ- փախած թռչել to fly թռ- թռած բարձրացնել to raise բարձրացր- բարձրացրած հագցնել to dress հագցր- հագցրած

(Maybe the organisation of this section could be brought more in line with that of Section 133, which discusses the formation of the past perfect stem.)

Section 137

The effective participle is used together with corresponding forms of the auxiliary verb to form the past and past perfect (effective, not perfect?) tenses.

Past effective of indicative mood Past perfect effective of indicative mood

I conjugation

եմ էի նստած ես նստած էիր է էր

ենք էինք նստած եք նստած էիք են էին

II conjugation

եմ էի գնացած ես գնացած էիր է էր

ենք էինք գնացած եք գնացած էիք են էին

Section 138

The effective participle can also be used independently, and in this case serves as:

a. Attribute Կարդացած գիրք read book Ստացած նամակ received letter Այրված թուղթ burnt paper Քնած երեխա sleeping child Հոգնած մարդ tired man

b. (Note: it appears that the effective participle treads a very find line between active and passive voice.)

c. Modifier of mode of action Հիացած լսել to listen enraptured (delightedly) Բարկացած խոսել to speak angrily Զարմացած նայել to watch astonished

Section 139

The effective participle can also be used in the meaning of noun. In this case it declines by the declension by ի.

Singular - հոգնակի թիվ Ուղղ. քնածը (the sleeping one) կարդացածը (the reading one) Սեռ. քնածի կարդացածի Տր. քնածին կարդացածին Հայց. քնածին կարդացածին Բաց. քնածից կարդացածից Գործ. քնածով կարդացածով

Plural - եզակի թիվ Ուղղ. քնածները (the sleeping ones) կարդացածները (the reading ones) Սեռ. քնածների կարդացածների Տր. քնածներին կարդացածներին Հայց. քնածներին կարդացածներին Բաց. քնածներից կարդացածներից Գործ. քնածներով կարդացածներով

The effective participle with the meaning of noun serves in the sentence as:

a. Subject: Քնածը արթնացավ: The sleeping person woke up. b. Object: Նա չի մոռանում իր կարդացածը: He doesn't forget what he has read. Գրածից ոչինչ չի հասկանում: He doesn't understand a thing from what has been written. c. Uncoordinated attribute: Ստացածի մի մասը (maybe: մաս (indefinite)?) նա տվեց մեզ: He gave us part of what he received.

====Ex. 214==== Form effective particles from the infinitive form of the verbs.

Ապրել, բուժել, ժխտել, լուծել, եռալ, երևալ, չորանալ, ելնել, գտնել, կատարել, էժանացնել, զարգացնել, սառչել, դողալ, դիպչել:

E.g., ապրել - ապրած, եռալ - եռացած:

====Ex. 215==== Translate and underline the effective particles.

1. Այսօր ես շատ եմ աշխատել և հոգնած եմ: 2. Նա հիացած էր բնության գեղեցիկ տեսարաններով: 3. Մենք կանգնած ենք հին հուշարձանների առաջ: 4. Տարեկան պլանը գերակատարված է: 5. Երեխան քնած է խաղաղ ու հանգիստ քնով: 6. Բոլոր տոմսերը վաճառված են: 7. Ստացված են նոր ապրանքներ: 8. Այդ հարցը վաղուց լուծված է: 9. Ես ստացա քո ուղարկած իրերը: 10. Ուսումնասիրված հարցը շատ հետաքրքիր էր: 11. Գրքերը դրված են դարակում: 12. Դու ստացար նրա նվիրած ժամացույցը: 13. Քո գրված հոդվածները կարդացվում են հետաքրքրությամբ: 14. Նրա ներկայացրած նկարը արժանացավ մրցանակի:

====Ex. 216==== Translate into English.

1. Դու քնած ես քո տաք անկողնում, իսկ ես շատ եմ աշխատել ու հոգնած եմ: 2. Տրամվայը կանգնած է, շտապիր: 3. Բոլոր տեղերը զբաղված են: 4. Բոլոր տոմսերը վաճառված էին, և մենք չկարողացանք թատրոն գնալ: 5. Ես շատ ուրախացած եմ, որ դու հաջողությամբ վերջացրել ես քո աշխատանքները: 6. Նրա ուղարկած նամակները միշտ ուշացումով էինք ստանում: 7. Քնած երեխաներն արթնացան: 8. Քնածներն արթնացան: 9. Քո գրած հոդվածը տպվելու է պատի թերթի հերթական համարում: 10. Նա խոսում է հուզված և ջղայնացած: 11. Բացված է թերթերի ու ամսագրերի բաժանորդագրությունը: 12. Ամեն ինչ արված է հարցը հաջողությամբ լուծելու համար: 13. Տարեկան պլանը արված և գերակատարված է: 14. Հրազդան գետի վրա կառուցված են Երևանի, Քանաքեռի, Գյումուշի, Սևանի հիդրոկայանները:

Subjective participle

Ենթակայական դերբայ

Section 140

The subjective participle is formed by means of the ending ող. With verbs of I conjugation ող is added to the infinitive stem, and with verbs of II conjugation to the past perfect stem.

Formation of subjective participles I. conjugation

Infinitive Infinitive stem Subjective participle

գրել to write գր- գրող forms with -ing նայել to watch նայ- նայող սպասել to wait սպաս- սպասող գտնել to find գտն- գտնող լսել to listen լս- լսող փախչել to run away փախչ- փախչող վերջացնել to finish վերջացն- վերջացնող

II. conjugation

Infinitive Past perfect stem Subjective participle

կարդալ to read կարդաց- կարդացող forms with -ing խաղալ to play խաղաց- խաղացող զգալ to feel զգաց- զգացող գնալ to go գնաց- գնացող մեծանալ to grow մեծաց- մեծացող վախենալ to be afraid վախեց- վախեցող առողջանալ to recover առողջաց- առողջացող

The subjective participle doesn't take part in forming the forms of mood and in the sentence it serves as attribute. E.g.

կարդացող աշակերտ a student that reads ծաղկող ծառեր blooming trees ծիծաղող երեխա laughing child մտածող մարդ a person that thinks

The subjective participle can be used in the meaning of noun. In this case it serves in the sentence as subject, object, uncoordinated attribute, etc. E.g.

Շատ կարդացողը խելոք կլինի: (subject)

(Someone) who reads a lot will be clever.

Կարդացողի միտքը պայծառ է ու լուսավոր: (uncoord. attr.)

The mind of one who reads is clear and bright.

Ես իսկույն տեսա ինձ դիմավորողներին: (object)

I immediately saw the ones who met me.

The subjective participle with the meaning of noun declines by the declension by ի.

Singular - եզակի թիվ

Ուղղ. լսողը (listener, -ing) խոսողը (speaker, -ing) Սեռ. լսողի խոսողի Տր. լսողին խոսողին Հայց. լսողին խոսողին Բաց. լսողից խոսողից Գործ. լսողով խոսողով

Plural - Հոգնակի թիվ

Ուղղ. լսողները խոսողները Սեռ. լսողների խոսողների Տր. լսողներին խոսողներին Հայց. լսողներին խոսողներին Բաց. լսողներից խոսողներից Գործ. լսողներով խոսողներից

Note: Some Armenian words ending in ող have both the meaning of noun and subjective participle. Depending on their meaning, these forms are translated into English as present participle or noun, e.g.

ընթերցող reader and someone who reads (is reading)

գրող writer and writing

ուսանող student and someone who is studying

ծնող parent and someone who is giving birth

====Ex. 217==== Form subjective participles from the infinitive form of the verbs.

Մաքրել, նկարել, որոշել, ջախջախել, հեկեկալ, հոգալ, սողալ, արդարանալ, ծանրանալ, հեռացնել, մոտեցնել, հագնել:

====Ex. 218==== Translate into English.

1. Կարծես թե ինձ ժպտում էին բոլորը՝ խաղացող մանուկները, աշխատող բանվորները, անգամ ծաղկող ծառերը: 2. Գայլից վախեցողը անտառ չի մտնի: 3. Շենքը կառուցողները պատվով կատարեցին իրենց խոստումը: 4. Դահլիճում սպասողները սկսեցին դժգոհել: 5. Ելույթ ունեցողները հավանություն տվեցին որոշմանը: 6. Հարձակվող զորքերի թափը մի պահ թուլացավ: 7. Նահանջողները կանգ առան և խրամատավորվեցին: 8. Խաղաղության համար պայքարող մարդիկ հաղթանակ կտանեն: 9. Պարգևատրվող բանվորները արտադրության առաջավորներ էին: 10. Ժողովրդի ազատության համար կռվողը մահից չի վախենում:

Ex. 219. Translate into Armenian

1. Students of middle school worked on fields of farms during summer. 2. The reader ordered books on history of USSR. 3. Over the blooming fields of our Native Land sing beautiful birds. 4. Students are getting ready for Prom. 5. The Soviet youth should be in first rows of of builders of communism. 6. Investigators of Arctic started the examination (study) of sea stream. 7. On the green bushes looking at water sparkled dew. 8. The Cossack, letter in his hands fell down the horse.9. The heavy breathing carriage- and- three stopped by the big house. 10. He looked at me with eyes that didn't sea anything.

Negative participle

Ժխտական դերբայ

Section 141

The negative participle (ժխտական դերբայ) is used for forming negative forms of the conditional mood. So, for example in the forms չեմ կարդա I will not read, չես կարդա you will not read, չի կարդա he will not read, չենք կարդա we will not read, չեմ գրի I will not write, չես գրի you will not write, չի գրի he will not write, չենք գրի we will not write, the words կարդա and գրի present the negative participle.

a. The negative participle from verbs of I conjugation form from the infinitive stem and ending ի.

Infinitive Infinitive stem Negative participle

գրել to write գր- գրի խոսել to speak խոս- խոսի վազել to run վազ- վազի գտնել to find գտն- գտնի փախչել to run away փախչ- փախչի

b. The negative participle of verbs of II conjugation form from the infinitive stem and ending ա.

Infinitive Infinitive stem Negative participle

կարդալ to read կարդ- կարդա խաղալ to play խաղ- խաղա մեծանալ to grow մեծան- մեծանա շատանալ to grow bigger շատան- շատանա խելոքանալ to get clever խելոքան- խելոքանա

c. The negative participle is only used to form the negative form of the conditional mood.

Ex. 220

Form negative participles from the infinitive form of the verbs.

Կանչել, կապել, հարգել, նստել, թնդալ, հավատալ, ցանկանալ, ուշանալ, լայնացնել, անել, առնել, փախչել:

Ex. 221

Copy out and underline negative participles.

1. Այսուհետև ես այդպես չեմ սովորի: 2. Կարծում եմ, որ նա իր խոստումը չի մոռանա: 3. Դու այսօր թատրոն չես գնա: 4. Այդ երբեք չի լինի: 5. Նա այսօր մեզ մոտ չի գա: 6. Դասախոսությունը այդպես ուշադրությամբ չէին լսի, եթե հետաքրքիր չլիներ: 7. Ես այդ մասին էլ չեմ խոսի: 8. Դու այդ մասին նրանց չես հայտնի: 9. Դու այսօր կվերջացնե՞ս աշխատանքդ: 10. Դու կպարապե՞ս նրա հետ: Ոչ, չեմ պարապի: 11. Կարծում եմ, որ նա այդպիսի բան էլ չի անի: 12. Դրանից հետո ոչ մի դասից չեմ բացակայի:

Code table of impersonal forms of verb (participles and adverbial participles)

Բայերի դերբայական ձևերի ընդհանուր պատկերը

Simple verbs I conjugation II conjugation Անորոշ դերբայ infinitive նայել (to watch) խաղալ (to play) Անկատար դերբայ present participle նայում խաղում նայելիս խաղալիս Ապառնի դերբայ future participle նայելու խաղալու Վաղակատար դերբայ past participle նայել խաղացել Հարակատար դերբայ effective participle նայած խաղացած Ենթակայական դերբայ subjective participle նայող խաղացող Ժխտական դերբայ negative participle նայի խաղա

Suffixed verbs Suffixes -ան -են -ն -չ Անորոշ inf. մեծանալ (to grow) մոտենալ գտնել թռչել Անկատար pres. part. մեծանում մոտենում գտնում թռչում մեծանալիս մոտենալիս գտնելիս թռչելիս Ապառնի future part. մեծանալու մոտենալու գտնելու թռչելու Վաղակատար past part. մեծացել մոտեցել գտնել թռել Հարակատար eff. part. մեծացած մոտեցած գտած թռած Ենթակայական subj. part. մեծացող մոտեցող գտնող թռչող Ժխտական neg. part. մեծանա մոտենա գտնի թռչի

Suffixes of causal verbs -եցն -ացն -ցն Անորոշ inf. սովորեցնել բարձրացնել հագցնել Անկատար pres. part. սովորեցնում բարձրացնում հագցնում սովորեցնելիս բարձրացնելիս հագցնելիս Ապառնի future part. սովորեցնելու բարձրացնելու հագցնելու Վաղակատար past part. սովորեցրել բարձրացրել հագցրել Հարակատար eff. part. սովորեցրած բարձրացրած հագցրած Ենթակայական subj. part. սովորեցնող բարձրացնող հագցնող Ժխտական neg. part. սովորեցնի բարձրացնի հագցնի

Note: Passive (գրվել, սիրվել, etc.) and frequentative (թռչկոտել, կոտրատել, etc.) verbs form impersonal forms the same way as simple verbs of I conjugation.

Ex. 222

Write all the impersonal forms of verbs պարապել, ժպտալ, կատարել, մնալ:

Ex. 223

Read and copy out the impersonal forms of verbs.

Ննջարանի խորքում նստած էր Մարությանը և վշտահար խոնարհվել էր ծնկների վրա: Մոր մահճակալի մոտ նստած էր Եվան և անթարթ աչքերով նայում էր հիվանդի դեմքին: Լապտերի կարմիր լույսի տակ նրա դեմքը սրվել, պլպլում էր, աչքերն անբնական կերպով մեծացել, սառել էին: Շուրջը տիրող քարացած լությունը, լապտերի միապաղաղ աղոտ- կարմիր լույսը մահվան տպավորություն էին թողնում:

Եվ մահվան այդ կաշկանդող տպավորության տակ Եվայի անշարժ հայացքը հառած էր մոր դեմքի վրա, մինչև որ նրան թվում էր, թե կարմիր լույսի թափանցիկ շղարշով պատած այդ դեմքը կամաց- կամաց շարժվում, երկարում ու լայնանում է, փակ աչքերի լայն փռված թերթերունքները բարձրանում են ծանրությամբ բերանը սկսում է բացվել և ահա, որտեղ որ է պիտի լսվի այդ սարսափելի ճիչը, որ արձակեց մայրն այդ առավոտ որդու մահվան գույժը լսեսով:

Եվան ցնցվում էր, անթարթ նայելուց շաղվող հայացքը հեռացնում էր մոր դեմքից, գլուխը ետ էր ձգում աթոռի մեջքի վրա և աչքերը փակում: Լապտերի լույսը վերևից ուղղակի ընկնում էր նրա դեմքին, և այդ դեմքն այնքան անշարժ, այնքան անզգա էր երևում:

(Նար- Դոս, "Մահը")

Personal forms of verbs

Բայի դիմավոր ձևեր

Section 142

Verbs that can be conjugated are called personal. In Armenian personal verb forms occur in the categories of mood, tense, person and number. In the sentence personal forms usually serve as predicate.

Mood

Բայի եղանակները

Section 143

Mood is the form of the verb which shows the relation between the action expressed by the predicate and reality. This relation is established by the speaker. Armenian has five moods.

1. Actions represented as real facts are expressed by the indicative mood (սահմանական եղանակ). Ես կարդացի այդ գիրքը: I have read that book. Երեկոյան նա կարդում է: He reads in the evening. Դու կարդալու ես այդ գիրքը: You will read that book. 2. The optative mood (ըղձական եղանակ) expresses a desirable action. Գնամ տուն և սովորեմ դասերս: I would go home and study my lessons. Տեսնեի նրան ու պատմեի ամեն ինչ: I would see her and tell her everything. 3. The conditional or subjunctive mood (պայմանական կամ ենթադրական եղանակ) shows the conditional character, supposability of the action. Անցյալ տարի կընդունվեի համալսարան, եթե լավ պարապեի: I would have entered the University last year, if I studied properly. Լավ կլիներ, որ այդ հոդվածը գրեիր: It would be good, if you wrote that article. 4. The stimulating mood (հարկադրական եղանակ) shows necessity, obligation of the action. Նա այսօր պիտի վերջացնի աշխատանքը: He must finish the work today. Մենք պետք է կատարենք մեր խոստումը: We must keep our promise. 5. Commands and requests are expressed by the imperative mood (հրամայական եղանակ). Ծածկի'ր դուռը: Shut the door. Գնացե'ք տուն: Go home.

Auxiliary verb

Օժանդակ բայ

Section 144

The auxiliary verb եմ (to be) has present and past tense forms.

Present tense Past tense Sing. Plur. Sing. Plur. եմ ենք էի էինք ես եք էիր էիք է են էր էին

Note: All personal forms of the present tense, except the III person singular (է) are written with ե. All forms of the past tense are always written with է. In the conjugating system of the Armenian language the auxiliary verb plays an important role. Thanks to them the 8 tenses of the indicative mood are formed, e.g., գրում եմ (I am writing), գրում էի (I was writing), գրել եմ (I wrote), գրելու եմ (I will write), etc. In the positive conjugation the auxiliary verb is usually put after the impersonal form of the verb, e.g.

Նա սովորում է համալսարանում:

He studies at the University.

Դու գնալու ես տուն:

You will go home.

If the logical stress doesn't fall on the verb predicate, the auxiliary verb is put after the word that carries the logical stress, etc.

Նա է սովորում համալսարանում:

He studies at the University.

Նա համալսարանում է սովորում:

He studies at the University.

Դու ես գնալու տուն:

You will go home.

Դու տուն ես գնալու:

You will go home.

Section 145

The auxiliary verb եմ also takes part in forming the compound nominal predicate, e.g.

Ես բանվոր եմ:

I am a worker.

Դու ուսանող ես:

You are a student.

Նա իմ ընկերն է:

He is my friend.

Դուք բարեկամներ էիք:

You are (were! oops?) relatives.

Notes:

1. The auxiliary verb that makes part of the compound predicate, is called copula (հանգույց).
2. In case there are several predicates in the sentence, the auxiliary verb is usually part of only one of them, e.g.

Նստում եմ ու նամակ գրում:

I am sitting and writing a letter.

Ես բանվոր եմ, իսկ դու՝ գյուղացի:

I am a worker, and you are a peasant.

Section 146

Conjugation of the auxiliary verb in negative form (օժանդակ բայի ժխտական խոնարհումը). The negative form of the auxiliary verb forms by means of particle չ.

Present tense Past tense Sing. Plur. Sing. Plur. չեմ չենք չէի չէինք չես չեք չէիր չէիք չի (չէ) չեն չէր չէին

Note: The negative form of the auxiliary verb keeps the spelling of the positive forms եմ - չեմ, էի - չէի, etc. In the negative conjugation the auxiliary verb is put before the impersonal form, e.g.

Գրում եմ- չեմ գրում: I am, am not writing. Պարապում ենք- չենք պարապում: I am, am not studying. Խոսելու է- չի խոսելու: He/she will, will not talk.

When the negative form of the auxiliary verb makes part of a compound nominal predicate, it is put after the word just like the positive form, e.g.

Սա գիրք է: This is a book. Սենյակը լուսավոր է: The room is light. Սա գիրք չէ: This is not a book. Սենյանկը լուսավոր չէ: The room is not light.

Note: In the III person singular the auxiliary verb has two negative forms: չէ and չի. Չի is used in the composition of the verbal predicate, չէ in the composition of the nominal predicate. E.g.

չի գրում he isn't writing չի գրել he was not writing սա լավ թուղթ չէ this isn't a good paper նկարը գեղեցիկ չէ the picture isn't pretty

Ex. 224

Copy out, underline the auxiliary verbs and define their tense, person and number.

Աշնանային պայծառ առավոտներից մեկն էր: Ամպերի միջից տեղ-տեղ երևում էր երկնքի կապույտը: Շուրջը խաղաղ էր ու հանգիստ: Վերևում աղավնիներ էին ճախրում: Թեթև հովից մեղմ շրշում էին ոսկետերև բարդիները:Աշունը իր բազմազան գույներով զարդարել էր Երևանի Կիրովի անվան զբոսայգին: Պիոներական թմբուկը զվարթ կանչով այգի էր հրավիրում պատանիներին: Շքանշաններով ու մեդալներով զարդարված օդաչուները խմբվել էին պուրակի կենտրոնում: Սպիտակ մետաքսով ծածկված էր նվիրական հուշարձանը: Մարդիկ անհամբեր սպասում էին հուշարձանի բացմանը: Մի ծերունի իր կնոջ ու թոռնիկի հետ կանգնած էր առջևում: Թոռնիկը մի ահագին ծաղկեփունջ էր բռնել: Ծերունին ու կինը աշխատում էին նրանից աննկատելի պահել իրենց հուզմունքը: -Այ, այն ծերունին ու տիկինը Նելսոնի ծնողներն են, իսկ մանուկը Նելսոնի որդին է,- ասում էր օդաչուներից մեկը իր տղային:

Ex. 225

Replace the present forms of the auxiliary verbs with past forms.

1. Մենք սպասում ենք մեր ավագ ընկերներին: 2. Ձյուն է գալիս: 3. Ես նստած եմ այգում: 4. Դուք կարդացել եք այդ ամսագրերը: 5. Նրանք ավարտել են աշնանացանը: 6. Ծովը խաղաղ է: 7. Ես կանգնած եմ ծովափին: 8. Ժամացույցը սեղանի վրա է: 9. Դու աշխատում ես գրադարանում: 10. Նրանք հայերեն լավ են խոսում: 11. Նա օտար լեզուներ է սովորում: 12. Երկինքը ջինջ է ու կապուտակ: 13. Օդը մաքուր է և թարմ: 14. Այս կինոնկարը գրավիչ է ու հետաքրքիր: 15. Նա առաջավոր բանվոր է:

E.g., Մենք սպասում էինք մեր ավագ ընկերներին:

Ex. 226

Copy out the sentences using auxiliary verbs in negative form.

1. Ես տեսել եմ այդ նկարը: 2. Նա վերադարձել է հանգստյան տնից: 3. Դու հոգնել ես: 4. Նրանք քեզ նամակ են ուղարկել: 5. Նա ինձ այդ մասին ասել է: 6. Ժողովը վերջացել է: 7. Խանութները փակ են: 8. Հացը թարմ է: 9. Ես լսել էի այդ երգը: 10. Նրանք սպասու էին ձեզ: 11. Դուք հանգստանում էիք: 12. Դու հանրակացարանում էիր ապրում: 13. Նրանք մեր հյուրերն էին: 14. Նա ինստիտուտի ուսանող էր: 15. Ես վերջացրել էի իմ գործը:

E.g., Ես չեմ տեսել այդ նկարը:

Ex. 227

Translate into Armenian and underline the auxiliary verbs.

1. Students are getting ready for exams. 2. You study Armenian language. 3. The writer is working on his new work. 4. I want to read this book. 5. Did you write the letter? No, I didn't yet. 6. Have you seen this play? 7. Students go for sports. 8. He didn't take part in the competition. 9. Our sportsmen took the first places. 10. Classes start at 8 o'clock in the morning.

Person and number

Դեմք և թիվ

Section 116

Conjugated forms of verbs have three persons. The first person (առաջին դեմք) shows that the action is performed by the speaker itself, e.g.

Ես զբոսնում եմ այգում:

I am walking in the park.

Մենք գնացինք թատրոն:

We went to the theatre.

The second person (երկրորդ դեմք) shows that the action is performed by the hearer, e.g.

Դու ապրում ես քաղաքում:

You live in town.

Դուք սովորում եք առաջին կուրսում:

You are first year students.

The third person (երրորդ դեմք) shows that the action is performed by an object or person that is not taking part in the conversation, e.g.

Նա սիրում է իր աղջկան:

He loves his daughter.

Երեխաները խաղում են բակում:

Children are playing in the yard.

Section 147

Personal forms of verb have two numbers, singular (եզակի) and plural (հոգնակի). The singular shows that the action is performed by a single person or object, e.g.

Ես ապրում եմ Երևանում:

I live in Yerevan.

Դու վերջացրիր աշխատանքը:

You finished the work.

Նա գնաց տուն:

He went home.

The plural shows that the action is performed by two or more persons or objects, e.g.

Մենք ապրում ենք Երևանում:

We live in Yerevan.

Դուք վերջացրիք աշխատանքը:

You finished the work.

Նրանք գնացին տուն:

They went home.

Ex. 288

Read, and define the person and number of verbs.

Դասերը վերջացան: Արդեն սկսվել են քննությունները: Ուսանողները ամբողջ օրը պարապում են կաբինետներում: Ես վաղը հանձնելու եմ առաջին քննությունը: Ես կարդացել եմ այն գրականությունը, որ հանձնարարել է դասախոսը: Հայոց լեզվի քննությունը նշանակված է ամսի 15- ին: Դու հայերեն լավ գիտես և կարող ես հաջող հանձնել այդ առարկան: Նինան հայերեն է սովորում անցյալ տարվանից: Մենք միշտ օգնում ենք նրան: Նինան արդեն թելադրություն է գրում առանց սխալի: Մենք մեր բոլոր քննությունները հաջող կհանձնենք:

Ex. 229

Copy out the text, using the pronouns and verbs in plural.

1. Ես նրան երեկ եմ տեսել: 2. Մինչը անցյալ տարի նա ապրում էր Լենինգրադում: 3. Դու այդ աշխատանքը կվերջացնես ժամի 3- ին: 4. Ես պարապում եմ տանը: 5. Ես պարապում եմ գրադարանում: 6. Իմ եղբայրը աշխատում է գործարանում: 7. Երեկ նա վերադարձան Կիրովականից: 8. Դու ցանկանում ես սովորել հայերեն: 9. Նա իրեն վատ է զգում: 10. Նա ինձ շատ սպասեց:

Tenses of the verb

Բայի ժամանակները

Section 148

In the Armenian language the verb has three basic tenses: present, past and future. The present tense (ներկա ժամանակ) shows that the action is happening at the moment of speaking.

Ես գնում եմ տուն:

I am going home.

Աշակերտը պատրաստում է դասը:

The pupil is preparing his lessons.

The past tense (անցյալ ժամանակ) shows that the action happened before the moment of speaking.

Նա գնացել է տուն:

He went home.

Ես աշխատում էի պարտեզում:

I was working in the garden.

Դուք լսեցիք իմ ընկերոջ ձայնը:

You heard my friend's voice.

The future tense (ապառնի ժամանակ) shows that the action will happen after the moment of speaking.

Ես գնալու եմ տուն:

I will go home.

Դու պետք է գնաս Մոսկվա:

You must go to Moscow.

These three basic tenses have their subgroups. Thus, for example, there is a past tense of the present and a past tense of the other (perfect? effective?) past, etc.

Ex. 230

Read and define the tense of the verbs (present, past, future).

1. Այդ գիրքը կարդացել եմ մի քանի օր առաջ: 2. Ես մեծ հետաքրքրությամբ կարդում եմ քո նամակները: 3. Նա այդ դեպքի մասին ինձ արդեն ասել է: 4. Այդ կանոնը ես լավ հասկացա: 5. Դու բացատրելու ես դժվար հասկանալի տեղերը: 6. Նա հոդվածը վերջացնելու է վաղը: 7. Երեկ նրան տվեցի իմ գիրքը: 8. Նա խոստանում է օգնել մեզ: 9. Դու պիտի գնաս նրա հետ: 10. Մենք գրելու ենք միասին: 11. Գործարանում աշխատում էին շատ բանվորներ: 12. Այդ արտահայտությունը նա հաճախ է գործածում: 13. Ամսագրերը ուղարկել էր իմ եղբայրը: 14. Դու կկարդաս այդ բանաստեղծությունը: 15. Ի՞նչ պիտի ուղարկեք ձեր հորը: 16. Ու՞մ ես տեսնելու գործարանում: 17. Այդ դեպքը ես շատ լավ եմ հիշում:

Indicative mood

Սահմանական եղանակ

Section 149

The indicative mood has nine tenses:

1. Ներկա ժամանակ Present tense
2. Անյալի անկատար Past imperfective
3. Ապառնի ժամանակ Future tense
4. Անցյալի ապառնի Future perfect
5. Վաղակատար Past tense
6. Անցյալի վաղակատար Plusquamperfect
7. Հարակատար Past effective
8. Անցյալի հարակատար Past perfect effective
9. Անցյալ կատարյալ Past perfect

In Armenian, these tenses, except the past perfect, form by means of participle-adverbial participles and the auxiliary verb, and are called main compound tenses of indicative mood (սահմանական եղանակի գլխավոր բաղարյալ ժամանակներ). The past perfect is formed from the stem of the verb and personal verbal endings, and is called simple tense of indicative mood (սահմանական եղանակի պարզ ժամանակ).

Present tense

Ներկա ժամանակ

Section 150

The present tense shows that the action is happening at the moment of speaking. This tense is formed by means of the present participle and personal forms of the auxiliary verb of the same tense.

Present tense

I. conj. լսել to listen II. conj. գնալ to go Singular Plural

1. լսում եմ I (listen) am listening 1. լսում ենք we (listen) are listening 2. լսում ես you are listening 2. լսում եք you are listening 3. լսում է he is listening 3. լսում են they are listening

1. գնում եմ I (go) am going 1. գնում ենք we (go) are going 2. գնում ես you are going 2. գնում եք you are going 3. գնում է he is going 3. գնում են they are going

Ex. 231

Conjugate the following nouns in present tense: սպասել, մտածել, զգալ, հասկանալ.

Ex. 232

Copy out and underline verbs of present tense.

Կարծես թե դարձել եմ ես տուն,

Բոլորն առաջվանն են կրկին.

Նորից դու հին տեղը նստում,

Շարժում ես իլիկը մեր հին:

Մանում ու հեքիաթ ես ասում

Մանում ես անվերջ ու արագ.-

Սիրում եմ պարզկա քո լեզուն,

Ձեռքերդ մաշված ու բարակ:

Նայում եմ մինչը որ անզոր

Գլուխս ծնկիդ է թեքվում.

Նորից ես մանում եմ այսօր,

Դրախտ է նորից իմ հոգում:

Արևը հանգչում է հեռվում,

Գետից բարձրանում է մշուշ,

Հեքիաթըդ անվերջ օրորում,

Իլիկըդ խոսում է անուշ...

(Վ. Տերյան)

Ex. 233

Translate into Armenian and underline verbs in the present tense.

1. I often talk to my friend about our trip to the Caucasus. 2. He is studying in the next room. 3. He doesn't see me looking at him. 4. I get many magazines and journals. 5. He reads Armenian books without a dictionary. 6. He now rarely comes to me, as he is getting ready for his exams. 7. Aram is reading an interesting book. 8. He works at the factory during the day, and in the evening he studies in college. 9. My working day starts at 8 a.m.

Past imperfective

Անցյալի անկատար

Section 151

The past imperfective tense shows an action that happened in the past. It is formed by means of the present participle and personal forms of the auxiliary verb of the past tense.

Singular Plural

1. լսում էի I listened/was listening 1. լսում էինք we listened/were listening 2. լսում էիր you listened 2. լսում էիք you listened 3. լսում էր he listened 3. լսում էին they listened

1. գնում էի I went/was going 1. գնում էինք we went/were going 2. գնում էիր you went 2. գնում էիք you went 3. գնում էր he went 3. գնում էին they went

Ex. 234

Conjugate the following verbs in past imperfective tense.

գնահատել, ծիծաղել, զարգանալ, մնալ.

Ex. 235

Read the text, copy out verbs in the past imperfective tense.

Այդ գիշեր փետրվարյան դաժան քամին փչում էր ծովից: Գործարանների շչակները սուլում էին: Լենինը Սմոլնի էր կանչում բոլորին, ով պատրաստ էր կռվելու իր երկրի համար: Հայրենիքը վտանգի մեջ էր: Գերմանացիները պետրոգրադի վրա էին գալիս: Լենինն աշխատում էր ամբողջ գիշերը: Կոչ էր գրում ժողովրդին: Երբեմն նա վեր էր կենում, մոտենում պատուհանին: Սմոլնու բակում խարույկներ էին վառվում, գնդացիրներ կային. մարտիկները մոխրագույն շինելներ հագած ինչ-որ տեղ սրեր ու հրացաններ էին փոխադրում:

Ex. 236

Translate into English.

1. Ես պատրաստում էի դասերս: 2. Նա երեկոները զբոսնում էր: 3. Մենք բնակվում էինք Աբովյան փողոցի վրա: 4. Դուք սովորում էիք գյուղատնտեսական ինստիտուտում: 5. Նա բանաստեղծություններ էր գրում: 6. Ես բոլորից շուտ էի վերջացնում իմ գործերը: 7. Մենք ամառը հանգստանում էինք ծովափին: 8. Դու նրանից շատ բան էիր պահանջում: 9. Մենք խոսում էինք քննությունների մասին: 10. Դու անցյալ օրը գնում էիր քո ընկերոջ մոտ: 11. Նա սպասում էր իր քրոջը: 12. Նա լավ էր կարդում: 13. Դու հաջողությամբ էիր պատասխանում դասախոսի հարցերին:

Ex. 237

Translate into Armenian and underline verbs in the past imperfective tense.

1. They worked well yesterday. 2. He was speaking so fast that I couldn't understand him. 3. He was telling us about his journeys. 4. When I entered the room, he was writing a letter. 5. The speaker was speaking very loudly. 6. My friend relaxed in Ciprus last year. 7. I used to see him every day. 8. I was walking in the park. 9. Famous actors performed in this hall. 10. Students were getting ready for the holiday. 11. Many inhabitants met him. 12. He read a lot and advanced the Soviet people.

Future and future perfect tenses

Ապառնի, և անցյալի ապառնի ժամանակներ

Section 152

The future tense (ապառնի ժամանակ) shows an action that will take place after the moment of speaking. This tense is formed by means of the future participle and personal forms of the auxiliary verb of the present tense.

Singular Plural

1. լսելու եմ I will listen/be listening լսելու ենք we will listen/be listening 2. լսելու ես you will listen լսելու եք you will listen 3. լսելու է he will listen լսելու են he will listen

1. գնալու եմ I will go/be going գնալու ենք we will go/be going 2. գնալու ես you will go գնալու եք you will go 3. գնալու է he will go գնալու են they will go

Section 153

The future perfect tense (ապառնի ժամանակ) is formed by means of the future participle and personal forms of the auxiliary verb of the past tense.

Singular Plural

1. լսելու էի I had to listen լսելու էինք we had to listen 2. լսելու էիր you had to listen լսելու էիք you had to listen 3. լսելու էր he had to listen լսելու էին they had to listen

1. գնալու էի I had to go գնալու էինք we had to go 2. գնալու էիր you had to go գնալու էիք you had to go 3. գնալու էր he had to go գնալու էին they had to go

Ex. 238

Conjugate the following verbs in future and future perfect tenses. նկարել, ավարտել, խաղալ, իմանալ:

Ex. 239

Copy out replacing the future tense with future perfect.

1. Նա Լենինականից վերադառնալու է երկու շաբաթից հետո: 2. Նրան անպայման տեսնելու եմ: 3. Նա իր արձակուրդն անցկացնելու է Սոչիում: 4. Նրանք մեկնելու են երեկոյան: 5. Քննությունը հանձնելու եմ երկու օրից հետո: 6. Նա մեզ դիմավորելու է կայարանում: 7. Դու մասնակցելու ես երեկույթին: 8. Շուտով սկսվելու են դասերը: 9. Ուսանողները վերադառնալու են ամառանոցից: 10. Ես գնալու եմ կայարան դիմավորելու իմ ընկերներին: 11. Դրանից հետո նա ամեն օր երկու ժամ հայերեն է պարապում: 12. Նա այդ աշխատանքը հաջողությամբ է կատարելու: 13. Գիշերը, հավանաբար, անձրև է գալու: 14. Ժողովը տևելու է երկու ժամ: 15. Դուք ժամանակին տեղ եք հասնելու: 16. Ամեն ինչ անելու եմ հարցը լուծելու համար: 17. Ուսանողական գիտական ընկերության բաժանմունքի նիստում լսելու եմ մի շարք զեկուցումներ:

E.g. Նա Լենինականից վերադառնալու էր երկու շաբաթից հետո:

Past and plusquamperfect tenses

Վաղակատար և անցյալի վաղակատար ժամանակներ

Section 154

The past tense (վաղակատար ժամանակ) shows an action that happened before the moment of speaking.

Նա ավարտել է իր աշխատանքը:

He finished his work.

Քո նամակը ստացել եմ:

I received your letter.

The past tense is formed by means of the past participle and personal forms of the auxiliary verb of the present tense.

Singular Plural

1. լսել եմ I listened 1. լսել ենք we listened 2. լսել ես you listened 2. լսել եք you listened 3. լսել է he listened 3. լսել են they listened

1. գնացել եմ I went 1. գնացել ենք we went 2. գնացել ես you went 2. գնացել եք you went 3. գնացել է he went 3. գնացել են they went

Section 155

Plusquamperfect tense (անցյալի վաղակատար ժամանակ) shows the past action accomplished before a given past moment and viewed back from that past moment.

Երեկ, երբ դու եկար ինձ մոտ, ես նամակն արդեն գրել էի:

Yesterday, when you came to me, I had already written the letter.

Երբ նա հասավ կայարան, գնացքն արդեն շարժվել էր:

When he went to the station, the train had already left.

Section 156

The plusquamperfect tense is formed by means of the past participle and personal forms of the auxiliary verbs of the past tense.

Singular Plural

1. լսել էի I had heard լսել էինք we had heard 2. լսել էիր you had heard լսել էիք you had heard 3. լսել էր he had heard լսել էին they had heard

1. գնացել էի I had gone գնացել էինք we had gone 2. գնացել էիր you had gone գնացել էիք you had gone 3. գնացել էր he had gone գնացել էին they had gone

Ex. 240

Conjugate the following verbs in past and plusquamperfect tenses.

գրել, վազել, կարդալ, դողալ:

Ex. 241

Copy out and underline the verbs in the past tense.

Այդ օրից անցել են դարեր,

Գահեր են գլորվել, չկան,

Վառվել են լույսեր ու ջահեր,

Շատ ջրեր են հոսել կչկչան:

Պակսել են ջրերը ծովի,

Աշտարակը թողել ցամաքում,

Ծնվել է ուժեղ կորովի

Դասակարգը Բաքու քաղաքում:

Ծնվել է մի նոր թրքուհի,

Ոսկեվարս արև նորածագ,

Որ շահ ու խանից ահ չունի

Արևի ոսկի լույսի տակ:

(Գ. Սարյան)

Ex. 242

Copy out replacing the plusquamperfect forms with past tense forms.

1. Ուղարկել էի նրանց պահանջած գրքերը: 2. Նրա նամակն ստացել էի: 3. Նա այդ մասին վաղուց էր գրել: 4. Դու խոսե՞լ էիր նրա հետ: Այո, խոսել էի: 5. Դու կարդացե՞լ էիր այս գիրքը: Այո, կարդացել էի: 6. Այդ պատմությունը վաղուց էի լսել: 7. Սկսվել էին ձմռան ցրտերը: 8. Եկել էր գարունը, ծաղկել էին ծառերը: 9. Այդ խնդրի մասին շատ էի մտածել: 10. Նա ևս մասնակցել էր այդ արշավախմբին: 11. Ես նոր բնակարան էի ստացել: 12. Ես հանձնել էի բոլոր քննություններս:

E.g. Ուղարկել էի նրանց պահանջած գրքերը:- Ուղարկել եմ նրանց պահանջած գրքերը:

Past effective and past perfect effective tenses

Հարակատար և անցյալի հարակատար ժամանակներ

Section 157

The past effective tense (հարակատար ժամանակ) shows a past action the results of which still continue at the moment of speaking.

Դու, կարծես, մրսած ես:

You seem to have caught a cold.

Երկինքը ծածկված է ամպերով:

The sky is covered with clouds.

The past effective is formed by means of the effective participle and personal forms of the auxiliary verb of the present tense.

Singular

1. մրսած եմ I have caught a cold 2. մրսած ես you have caught a cold 3. մրսած է he has caught a cold

Plural

1. մրսած ենք we have caught a cold 2. մրսած եք you have caught a cold 3. մրսած են they have caught a cold

Section 158

The past perfect effective (անցյալի հարակատար ժամանակ) shows an action the results of which continue at the given moment in the past.

Երեկ դու, կարծես, մրսած էիր:

Yesterday you seemed to have caught a cold.

Երկինքը ծածկված էր ամպերով:

The sky was covered with clouds.

The past perfect effective is formed by means of the effective participle and personal forms of the auxiliary verb of the past tense.

• մրսած էի

  I had caught a cold

• մրսած էիր

  you had caught a cold

• մրսած էր

  he had caught a cold

• մրսած էինք

  we had caught a cold

• մրսած էիք

  you had caught a cold

• մրսած էին

  they had caught a cold

Not all Armenian verbs have effective tenses. Active voice and most middle voice verbs do not have the past effective tenses. Among the middle voice verbs that do have these tenses are:

• նստել - to sit,
• կանգնել - to stand,
• պառկել - to lie,
• հոգնել - to be tired,
• քնել - to sleep,
• քրտնել - to sweat,
• հարբել - to be drunk.

Past effective tenses are mainly particular to passive voice verbs.

Ex. 243

Conjugate the following verbs in past effective and past perfect effective.

կանգնել, սիրվել, նստել, հուզվել.

Ex. 244

Copy out, underline the verbs in effective tenses.

1. Նա կանգնած էր լուսամուտի առաջ և նայում էր դեպի դուրս:
2. Երեխան կանգնած է մահճակալին:
3. Բոլորն արդեն քնած են:
4. Նա նստած էր լուռ:
5. Ես այսօր շատ եմ աշխատել և այժմ հոգնած եմ:
6. Այս կամուրջը կառուցված է անցյալ տարի:
7. Երբ ես ներս մտա, այդ հարցն արդեն քննարկված էր:
8. Հոդվածն արդեն թարգմանված է:
9. Բոլոր տեղերն արդեն զբաղված էին:
10. Տոմսերը վաճառված են:
11. Քո հրամանը կատարված է:
12. Նա հարգված և սիրված է բոլորի կողմից:

Ex. 245

Translate into English.

1. Դիմումը ստորագրվա՞ծ է: Այո, ստորագրված է:
2. Համաձայնագիրն արդեն կնքված է:
3. Շենքը նոր է վերանորոգված:
4. Այս դպրոցական շենքը կառուցված է անցյալ տարի:
5. Երբ վարիչը եկավ, ամեն ինչ արված էր, փաստաթղթերը ստուգված էին ու կնքված:
6. Երբ նա վերադարձավ, տունն արդեն վերանորոգված էր:
7. Այս հարցը առայծմ դեռ չի լուծված:
8. Ամսագրում շատ հոդվածներ են տպված հայ գրականության մասին:
9. Մի ամսում գործարանում արտադրված է 2 միլիոն ռուբլու արտադրանք:
10. Նրա գրքերը թարգմանված են շատ լեզուներով:

Ex. 246

Translate into Armenian.

1. This building was built last year.
2. A contract about cultural collaboration has been signed.
3. The schedule of classes is set.
4. When father returned, the children were sleeping.
5. All the seats in the hall were occupied.
6. A car was sent to the village for cleaning the cotton.
7. Cotton is gathered by machines this year.
8. A great harvest of vine was gathered by farmers.
9. It was talked about in the general meeting.
10. The works for planting of greenery in the town are finished.

Past perfect tense

Անցյալ կատարյալ ժամանակ

Section 159

The past perfect tense (անցյալ կատարյալ ժամանակ) is the only simple tense of the indicative mood. This tense shows a past action without relating it to any moment.

Ես կարդացի գիրքը:

I read that book.

Մենք նամակ գրեցինք:

We wrote a letter.

Նրանք ավարտեցին աշխատանքները:

They finished the tasks.

Section 160

To correctly construct the past perfect it is necessary to know the past perfect stem of verbs. This stem is formed by replacing the endings ել, ալ of the infinitive of simple verbs with եց (for verbs of first conjugation) and աց (for verbs of second conjugation). (This has been explained more thoroughly (and probably more correctly) in Section 133. Better refer to that section than present an over-simplified explanation here.)

Infinitive Past perfect stem

վազել to run վազեց- գրել to write գրեց- մնալ to stay մնաց- գնալ to go գնաց-

Section 161

In forming the past perfect, simple verbs take the following endings:

Singular Plural 1. ի 1. ինք 2. իր 2. իք 3. - 3. ին

These personal endings are directly added to the past perfect stem.

Singular Plural

1. լսեցի I heard լսեցինք we heard 2. լսեցիր you heard լսեցիք you heard 3. լսեց he heard լսեցին they heard

1. գնացի I went գնացինք we went 2. գնացիր you went գնացիք you went 3. գնաց he went գնացին they went

Note: Verbs with suffixes ան, են, ն, չ and causal verbs with suffixes ացն, եցն, ցն form forms of the past perfect differently than simple verbs. (133., 178., 181.).

Ex. 247

Form the past perfect stem of the following verbs.

պատմել, մտածել, կատարել, լռել, խնդալ, խաղալ, լողալ, կարդալ.

Ex. 248

Conjugate the following verbs in the past perfect tense.

պատմել, մտածել, խնդալ, լողալ.

Ex. 249

Read, copy out verbs of past perfect tense, and find their infinitive.

ԱՅԴ ԱՆՈՒՆԸ æՆæԵԼ ՉԻ ԼԻՆԻ

THAT NAME CAN'T BE ERASED

Իտալական բանտում
In italian jail

Մի անգամ ինձ ձերբակալեցին և ուղարկեցին բանտ: Շատերի հետ բանտարկված էր նաև մի զինվոր: Գիշերը նա համարյա չքնեց: Շարունակ դես-դեն էր շարժում սեղանն ու աթոռը: Լուսաբացին ես նրան հարցրի.
- Ինչու՞ գիշերն անհանգիստ էիր:
Նա չպատասխանեց, մեղմ ժպտաց ու գլխով ցույց տվեց պատը: Պատի վրա խոշոր տառերով գրված էր.
- Կեցցե Լենինը:
- Ո՞վ է գրել,- հարցրի նրան:
- Ես,- հպարտությամբ պատասխանեց նա:
Շուտով զարթնեցին մսուս բանտարկյալները: Բոլորը կարդացին զինվորի գրածը: Նրանք ներքին մի լուռ հրճվաքով արտահայտում էին իրենց խոր հարգանքը դեպի այդ անունը: Քիչ հետո ներս մտավ բանտի վերակացուն: Նա նույնպես կարդաց պատի վրա գրածը:

Ex. 250

Translate into English.

1. Ասաց, որ այսօր այցելելու է մեզ: 2. Նստեցի նրա մեքենան և տաս րոպեից հետո տանն էի: 3. Նա մանրամասնորեն պատմեց իր ճանապարհորդության մասին: 4. Մենք շատ սպասեցինք ձեզ, բայց դուք չեկաք: 5. Հայտնեցին, որ ժողովը հետաձգվել է: 6. Այս տարի առատ բերք ստացանք: 7. Կոլտնտեսականները ավարտեցին գարնանային նախապատրաստման աշխատանքները: 8. Օրերս ծանոթացա նրա հետ և մեր տուն հրավիրեցի: Նա սիրով ընդունեց հրավերս: 9. Նա տուն եկավ, ճաշեց, ճաշից հետո կարդաց օրվա լրագրերը և ապա երեխաներին տարավ զբոսայգի: 10. Նա դուռը փակեց, բանալին գրպանը դրեց, ժպտալով նայեց հարևան սենյակում խաղացող երեխաներին և շտապ քայլերով դուրս գնաց: 11. Կարդացի հանձնարարված բոլոր գրքերը, մշակեցի համապատասխան գրականությունը և քննությունը հանձնեցի շատ հաջող:

Ex. 251

Translate into Armenian.

1. The children were carried away with the game. 2. The hunters reached the edge of the wood. 3. He locked the door and went away. 4. Our class organized a rest evening. 5. He passed the arithmetics exam. 6. I carefully listened to the speech of the famous writer. 7. I went away, and they stayed. 8. I read tales of Hovanes Tumanyan to kids. 9. He quickly swam to the bank. 10. Hakobyan was chosen the class monitor. 11. Did you follow the commander's order? 12. We went for a walk in the morning.

Optative mood

Ըղձական եղանակ

Section 162

The optative mood has two tenses, future and future perfect.

Section 163

The future tense of the optative mood shows that the action to happen is desirable.

Գնամ տուն, տեսնեմ նրան:

I would go home and see him.

Հանդիպեմ Սուրենին ու պատմեմ այդ մասին:

I would meet Suren and tell him everything.

The future tense of the optative mood forms by replacing the final լ of the infinitive with the following personal endings:

Singular Plural

1. մ 1. նք 2. ս 2. ք 3. - 3. ն

These endings take both first and second conjugation verbs. It should be remembered that the verbs of first conjugation in III person singular have the form with ի, and not with ե, as it should have been expected, e.g., լսի (and not լսե), գնի, ասի, etc. (Instead of the the explanation it is probably better to give a table listing the full endings to add to the stems for both conjugations. Instead of your last sentence I suggest: Furthermore, for verbs of the first conjugation the ե changes to ի in the 3rd person singular, as one might have expected. E.g., լսի (and not լսե), գնի, ասի, etc.)

Note: Sometimes one can come across forms with (missing!), which are archaic.

Singular Plural

1. լսեմ I would listen լսենք we would listen 2. լսես you - - լսեք you - - 3. լսի he - - լսեն they - -

1. գնամ I would go գնանք we would go 2. գնաս you - - գնաք you - - 3. գնա he - - գնան they - -

Section 164

The future perfect of the optative mood shows an action whose accomplishment whould have been desirable in the past.

Գնայի տուն, տեսնեի նրան:

I would have liked to go home and see him.

Հանդիպեի Սուրենին, պատմեի այդ մասին:

I would have liked to meet Suren and tell him everything.

The future perfect of the optative mood forms by replacing the final լ of the infinitive with the following personal endings:

Singular Plural

1. ի 1. ինք 2. իր 2. իք 3. ր 3. ին Future perfect of optative mood. Singular Plural

1. գրեի I would have liked to write գրեինք we would have liked to write 2. գրեիր you - - գրեիք you - - 3. գրեր he - - - գրեին they - -

1. գնայի I would have liked to go գնայինք we would have liked to go 2. գնայիր you - - գնայիք you - - 3. գնար he - - գնային they - -

Note: Before the personal endings of the future perfect tense of the optative mood յ is heard, which isn't written after ե (i.e., verbs of first conjugation) but is written after ա (i.e., verbs of second conjugation). E.g., վազեի, խոսեի, but խաղայի, կարդայի.

Ex. 252

Conjugate the following verbs in future and future perfect tenses of the optative mood.

սիրել, սովորել, խաղալ, մեծանալ.

Ex. 253

Copy out, adding endings of the future perfect of optative mood to the infinitive stems.

Ես սովոր..., դու սովոր..., նա սովոր..., մենք սովոր..., դուք սովոր..., նրանք սովոր...: Ես կարդ..., դու կարդ..., նա կարդ..., մենք կարդ..., դուք կարդ..., նրանք կարդ...:

Ex. 254

Copy out and underline verbs of optative mood.

a. Շուրթս դնեմ շուրթերին աղբյուրի Հեռավոր մի անտառի աղբյուրի Հովը իմ դեմքը շոյի, համբուրի... Երգս ջրերին խառնեմ, կարկաչին, Սիրտս բռնեմ հովերին, կանաչին, Ու անտառը սրտիս հետ հառաչի... Իմ աչքերը թող ցողեն թաց հողին, Ու մի եղեգ կանաչի այդ հողից, Սիրտս արթնանա նորից, ախ նորից...

(Գ. Սարյան) c. Լինեի չոբան սարերում հեռու, Գայիր, անցնեիր վրանիս մոտով, Իրար նայեինք անուշ կարոտով, Քնքուշ ժպտայինք հանկարծ իրարու: Գնայիր աղբյուրն ու ետ դառնայիր, Թեթև, որպես վիթ, ելնեիր ձորից, Մի ջուր տայիր ինձ քո լի սափորից Ու վրանիս մոտ հանգստանայիր:

(Վ. Տերյան)

Conditional or subjunctive mood

Պայմանական կամ ըղձական եղանակ (or should it be? պայմանական կամ ենթադրական եղանակ)

Section 165

The conditional mood has two tenses, future and future perfect.

Section 166

The future tense of the conditional mood shows an action accomplishment of which in the future is supposable or conditioned. The future tense of the conditional mood forms by means of the modal particle կ, which is prefixed to the forms of the future tense of the optative mood.

Future tense of optative mood Future tense of conditional mood Sing. Plur. Sing., Plur. 1. լսեմ լսենք կլսեմ I will hear կլսենք we will hear 2. լսես լսեք կլսես you - - կլսեք you - - 3. լսի լսեն կլսի he - - կլսեն they - -

1. գնամ գնանք կգնամ I will go կգնանք we will go 2. գնաս գնաք կգնաս you - - կգնաք you - - 3. գնա գնան կգնա he - - կգնան they - -

Section 167

The future perfect of the conditional mood shows as action which could have been accomplished in the future in the presence of necessary conditions.

Նրան նամակ կգրեի, եթե իմանայի նրա հասցեն:

I would write him a letter, if I knew his address.

Այդ հոդվածը ժամանակին կավարտեի, եթե ունենայի համապատասխան գրականություն:

I would finish that article on time, if I had the corresponding literature.

The future perfect of the conditional mood forms by means of the modal particle, which adds to the forms of the future perfect of the optative mood.

Future perfect of optative mood Future perfect of conditional mood Sing. Plur. Sing. Plur.

1. խոսեի խոսեինք կխոսեի կխոսեինք 2. խոսեիր խոսեիք կխոսեիր կխոսեիք 3. խոսեր խոսեին կխոսեր կխոսեին

1. գնայի գնայինք կգնայի կգնայինք 2. գնայիր գնայիք կգնայիր կգնայիք 3. գնար գնային կգնար կգնային

Note: The modal particle կ is written together with the verbs.

Ex. 255

Conjugate the following verbs in future and future perfect tenses of the conditional mood.

ասել, սպասել, ժպտալ.

Ex. 256

Copy out, replacing the infinitive of verbs with corresponding forms of the future perfect tense of the conditional mood.

1. Այսօր թատրոն (գնալ), եթե ժամանակ ունենայի: 2. Նրան անպայման (ասել) այդ մասին, եթե տեսնեի: 3. Նա (կատարել) քո ցանկությունը, եթե հնարավորություններ ունենար: 4. Մենք (սպասել) քեզ, եթե չուշանայինք: 5. Նրանք (գալ) երեկույթին, եթե իմանային ժամը:

E.g., Այսօր թատրոն կգնայի, եթե ժամանակ ունենայի:

Ex. 257

Copy out, replacing the infinitive of verbs with corresponding forms of the future tense of the conditional mood.

1. Դու (նստել) ինձ մոտ: 2. Նա (կանչել) ինձ: 3. Այսօր երեկոյան ես (գալ) ձեր տուն: 4. Մենք (հայտնել) նրան ձեր խնիրքը: 5. Նրանք (բերել) մեր պահանջած գրքերը: 6. Դու այսօր լավ (պատասխանել) դասերդ: 7. Վաղը մենք (գնալ) զբոսայգի: 8. Այնտեղ (հանդիպել) իմ ընկերոջը:

E.g., Դու կնստես ինձ մոտ:

Ex. 258

Translate into English.

a. 1. Ես այնտեղ կգնամ վաղը: 2. Նա կվերադառնա հունվարի 5-ին: 3. Ե՞րբ կվերջացնես աշխատանքը: Աշխատանքը կվերջացնեմ ժամը 6- ին: 4. Նրանք Երևանում կմնան երկու շաբաթ: 5. Դուք միասին կթարգմանեք այդ գիրքը: 6. Նա համալսարանը կավարտի այս տարի: 7. Այսօր կտեսնեմ ընկերոջս և նրան կասեմ քո առաջարկության մասին: 8. Նա քաղաք կհասնի այսօր երեկոյան: 9. Դու կօգնես նրանց: 10. Այդ գիրքը կտամ քեզ: 11. Ես քեզ կհանդիպեմ կայարանում: 12. Այսօր տուն կգնամ սովորականից շուտ: 13. Շաբաթ օրը նա շուտ կվերջացնի աշխատանքը և կայցելի մեզ: 14. Նա կգա մի ժամից հետո: 15. Մենք արագ կգնանք և տեղ կհասնենք ժամանակին: 16. Նրան կհայտնես իմ գալու մասին: 17. Դու ևս կմասնակցես այդ արշավախմբին: 18. Հենց հիմա կգրեմ քո հեռախոսի համարը: 19. Գրադարանից կվերցնեմ ամսագրեր ու գրքեր և այս շաբաթ կպարապեմ տանը:

b. 1. Աշխատանքը ժամանակին կվերջացնեի, եթե չհիվանդանայի: 2. Եթե իմանայի այդ մասին, կօգնեի քեզ: 3. Ժամը վեցին տանը կլիներ, եթե չուշանար: 4. Նա հոդվածը ժամանակին կգրեր, եթե խանգարողներ չլինեին: 5. Ես անպայման կասեի քեզ, եթե հանդիպեի: 6. Մենք երեկ անտառ կգնայինք, եթե անձրև չգար:

Ex. 259

Translate into Armenian.

a. 1. I will write a letter to my friend this evening. 2. He will go to the station to meet guests from Moscow. 3. You will leave early tomorrow morning. 4. You will lead the comsomol group. 5. They will take part in works of the students' scientific society. 6. We will go to work in the village after graduating from the Institute.

b. 1. I would come to you, if I had time. 2. If it wasn't raining, we would leave the town. 3. We would be at home at 5 o'clock, if we would not have this meeting.