Սասունցի Դավիթ

Table of Contents

• ԵՐԿՈԻ ԽՈՍՔ (below)
• Սասունցի Դավիթ I:1
• Սասունցի Դավիթ I:2
• Սասունցի Դավիթ II:1
• Սասունցի Դավիթ II:2
• Սասունցի Դավիթ III:1
• Սասունցի Դավիթ III:2
• Սասունցի Դավիթ IV:1
• Սասունցի Դավիթ IV:2

ԵՐԿՈԻ ԽՈՍՔ

«Սասունցի Դավիթ» էպոսի առաջին համահավաք բնագիրը կազմվել է 1939ին՝ նրա 1000–ամյակի տոնակատարության նախօրեին: Սույն աշխատւթյունը էպոսի համահավաք բնագիրը կազմելու երկրորդ փորձն է, որի համար 1936, 1944 և 1951 թթ. երեք գրքերում հրապարակված 53 պատումից բացի, հիմք են ծաոայել նաև 1977, 1979 թթ. առանձին ժողովածուներով հրապարակված ու բանահյուսական արխիվներում պահպնվող նորաահայտ պատումները, որոնց թիվն անցնում է քաոասունից: Ի տարբերություն մեր նախորդների, նոր համահավաքը կազմել ենք ավելի քան հարյուր պատումի հիման վրա:Եվ եթե նկատի ունենանք, որ յուրաքանչյուր պատում, իբրև էպոսի բնագիր, իր հետ մի նոր երանգ, մի նոր գիծ բերելով, հարստացնում է էպոսի աշխարհը, խորացնում նրա գաղափարախոասթյունն ու այն կրող կերպարների բնութագիրը, ապա պարզ կդաոնա, թե քաոասունյոթ նորահայտ պատումը որքան է ընդարձակել էպոսը՝ պատմական իրականության համապարփակ ընդգրկման, կերպարների աոավել կատարյալ կերտման և ընդհանրապես գեղարվեստական ձևերի անհատնում բազմազանության աոումներով:

Մենք, իհարկե, չենք կարող հավակնել, թե անմնացորդ օգտագործել ենք պատումների ընձեոած բոլոր հնարավորությունները:Բայց որ ձգտել ենք դրան և ամեն միջոց գործադրել իրականություն դարձնել այն, անկասկած է և անվիճելի:Համահավաքը ամբողջական ու կատարյալ ներկայացնելու ձգտումով, իբրև լավագույն պատում, օգտագործել ենք նաև նախորդ համահավաքը, վերցնելով այն ամենալավագույնը, ինչ կա նրա մեջ: Ընթերցողը մեր բնագրի որոշ միջադեպերում ու հատվածներում նմանություն կգտնի նախորդ համահավաքի հետ: Դա միանգամայն բնական է, որովհետև թե՛ մեզ և թե՛ մեր նախորդների համար շատ հաճախ հիմք է ծաոայել միևնույն և միակ պատումը: Մեր ձեոքի տակ եղած ավելի քան քառասուն նոր պատումը՝ սյուժեների, միջադեպերի, կերպարների ակնհայտ հարստությամբ հանդերձ, մեզ հնարավորություն չի տվել սյուժետա֊յին գծի զարգացման նոր ընթացք ընտրելու կամ՝ որոշ մի֊ջադեպեր նորովի կազմելու: Ընդհանրապես մենք ձգտել ենք ոչ թե տարբերվել նախորդից և հանուն դրա քմահաճորեն շեղվել կամ անտեսել ավանդույթի ու վիպական շարունակության ուժով մեզ հասած գեղարվեստական արժեքները, այլ՝ դրանք օգտագործելով, լրացնել և հնարավորին չափ բնագրին տալ նոր որակ: Մի քանի նոր կերպարների, ենթասյուժեների, բազմաթիվ նոր միջադեպերի ու գործողությունների ներմուծումը բնագիր՝ այդ քանի լավագույն ապացույցներն են: Պատկերը կամբողջանա, եթե ավելացնենք նաև հյուվածքի մեր եղանակը, նյութի ընտրության մեր սկզբունքը և այն նոր ոճերը, որ մենք քաղել ենք հրապարակվւսծ ու արխիվներում պահպանվող նորահայտ քաոասունյոթ պատումից: Մեր համահավաք բնագիրը երեք հազար տողով ավել է նախորդից:Դա ինքնին շատ բան է ասում, դա քանակի հետ միասին նաե որակ է, որին հասնելու համար մենք միաժամանակ զգուշացել ենք նախորդ համահավաքում տեղ գտած կոմպոզիցիոն շեղումներից, մի քանի պարբերությունների, միջադեպերի, ենթասյուժեների և կերպարների բացթողումներից, ինքնահնար բաոերի, տողերի, կապակցությունների հավելումներից, ինչպես նաև որոշ միջադեպերը անհարկի երկարացնելու գայթակղությունից կամ հպանցիկ անցնելուց: Բնավ չենք տարակուսում, որ կատարելության հասնելու ձգտումով, քննադատաբար կվերաբերվեն նաև մեր համահավաքին մեզնից հետո նոր համահավաք բնագիր կազմողները:

Մենք, իբրև անխախտ սկզբունք, պահպանել ենք էպոսի սյուժետային գծի զարգացման ընթացքը և կոմպոզիցիոն ամբողջականոլթյունը:Բազմաթիվ նման միջադեպերից և սյուժեներից վերցրել ենք միայն գաղափարական ու գեղարվեստական տեսակետից լավագույնը, լրացնելով ու հարստացնելով այն պատումներում եղած նոր բաղադրամասերով, միջադեպերով, սյուժեներով, ենթասյուժեներով և աոանձին բառերով: Տառացիորեն ոչինչ ինքնահնար չի ավելացվել համահավաքին՝ սկսած աոանձին բաոերից, վերջացրած սյուժեներով ու միջադեպերով: Հատվածները, պարբեբություններն ու միջադէպերը իրար հետ կապելու համար, եթե դրա կարիքը զգացվել է, համապատասխան բաոեր ու տողեր բերվել են միայն ու միայն պատումներից: Վերացվել, ավելի ստույգ, խմբագրվելեն բոլոր այն միջադեպերի, սյուժեների, պարբերությունների կրկնողթյունները, որոնք պատկանում են Դավթի ճյուղին, սակայն ասացողները շփոթելով պատմել են Սանասարի կամ Մեծ ու Փոքր Մհերների վերաբերյալ:սմբագրվել է նաև պատումներում եղած միջադեպեբի ու սյուժեների հաջորդականության շփոթը:

Համահավաքը սկզբնապես կազմվել է աոանց պատումների բարբառը փոխելու: Աշխատանքն ամբողջապես ավարտելուց հետո այն վեր է ածվել արարատյան բարբառի, ինչ պես արված է 1989-ի համահավաքում՝ պահպանելով արևմտյան բարբաոների մի քանի քերականական ձե.եր՝ օրինակ «զ» նախդիրը, «տ», «տի» ձեերը և «կը»–ի գործածությունը ներկա ժամանակի համար: Սակայն էպոսը հիմնականում պատմվել է անցյալ կատարյալ ժամանակով, ինչպես որ պատումներում է: Համահավաքը մի միասնական լեզվի՝ արարատյանի վերածելիս պահպանվել են ինչպես պատումների մի շարք բաոաձևեր, օրինակ՝ «վեր ձիուն», «մեջ երկիր», «վեր երդիս», «մոտ ձի», «ինձի», «քեզի», «էս դին», «էն դին» և աըն, այնպես էլ բարբաոների պոետական լեզվի կարևոր բաղադրամասերը՝ ասացվածք-աոածները և այլն:

Իբրև սկզբունք հայերեն են թարգմանվել պատումներում եղած թուրքերեն և օտարամուտ բոլոր բաոերն ու արտահայտությունները:

Վերջում հարկ ենք համարում ընդգծել, որ համահավաքը գաղափարական ու գեղարվեստական ձևերի հարստությամբ ավելի է բարձր ու ամբողջական, քան ամեն մի պատում առանձին վերցրած:Բայց, չնայած դրան, այն հեռու է կատարյալ համարվելուց, ոոովհետե. նրա մեջ դեոևս չի հաջողվել խտացնել էպոսի աւ|ելի քան հարյուր պատումի բոլոր արժանիքները, մի բան, որին կարելի է հասնել ոչ թե մեկ կամ երկու, այլ տասնյակ համահավաքների հիման վրա: Այս առումով մեր համահավաքների լոկ մի փորձ է էպոսի կատարյալ բնագրի ստեղծման ճանապարհին: