Sasun
Sasun (Սասուն), also known as Sanasun, is one of the cantons of the Aghdznik province of Greater Armenia (present-day Turkey). Etymologically, Sasun (Sanassun) derived from Sanassar (name of one of the sons of the Assyrian King Senekerim who, according to Bible, flew to Armenia escaping the King Nebuchaddnezzar). The canton was situated on the wooded slopes of the Armenian Taurus. In different periods of the Armenian history, the Armenians of Sassun served as example of courage and stoic resistance to the enemy. Such reputation was reflected in the David of Sassun, a medieval Armenian epic poem.
Turkish-Armenians To Repair Semi-Collapsed Church[edit | edit source]
12:15 20.08.13
The St Mary Church of Sasoun is going to be recovered from a partial collapse it suffered about a year ago.
The president of the local Armenians' union, Aziz Dagci, has recently visited the place of warship located on Mount Marouta (2.973 m.) together with a team of other interested people, including architects, reports the Istanbul-based Armenian publication Hay Tert
After obtaining permission for repairs, the Union will try to recover the construction to its original image.
It is planned to finish the repairs in just one month.
"The church on Mount Maruta is very important for us. We turned to all the competent bodies for about a year. We will receive assistance for the church's repair from the neighboring villages' residents. After completing the repairs, we intend to serve a liturgy with the help of a priest invited from Istanbul," Dagci said, adding that hundreds of tourists will visit Sasoun in case the road leading to the church is repaired.
http://www.tert.am/en/news/2013/08/20/maruta-astvatsatsin/
| This article contains text from a source with a copyright. Please help us by extracting the factual information and eliminating the rest in order to keep the site in accordance to fair use standards, or by obtaining permission for reuse on this site.. |
Needs translation[edit | edit source]
Սասուն, (Сасун, Sasun), Ծմակ – Քաղաք Մեծ Հայքի Աղձնիք աշխ-ի Սասուն գավ-ամ, Մաշ ք-ից 20-22 կմ հր: Հավանաբար պետք է հասկանալ Սասանի բերդը:
Սասունի բերդ, Сасуни берд, Sasuni berd, Դավթաբերդ, Դավթի բերդ, Սանասանա, Սանաասն, Սանասանք, Սասան, Սաստնցի Դավթի բերդ, Քաղկիկ, Քաղքիկ - Բերդ Մեծ Հայքի Աղձնիք աշխ-ի Սասան գավ-ում, Ծովասար լ-ան հր կողմում, Կապաս և Կուս գետերի միախառնման տեղում գոյացած եռանկյունաձև տարածքի բարձրաբերձ ժայռի կատարին: Բերդի պարիսպների երկար 3000, լայնությունը՝ 100 քայլ է, կառուցված է կարմրավուն խոշոր քարերով և կրաշաղախով: Պարիսպների բարձր եղել է 20-25 մ, որոնք եռանկյունաձև շրջապատում Էին գագաթային մասը: Պարսպաշարի վրա, դրսից կամարներ են եղել: Բերդի ներսում եղած բնական քարանձավներն օգտագործվել են իբրև պահեստ ու ախոռ: Դեպի ստորոտները գնացող սալահատակ ճանապարհի հետքերը նկատվում էին մինչև 1915 թ: Խմելու ջուրը բերվել է Ծովասարի աղբյուրներից՝ կավե խողովակներով: Ս բ Աղձնիքի նշանավոր ամրություններից մեկն էր, որտեղ շատ հաճախ ապաստանել ու օտար զավթիչների դեմ ինքնապաշտպանական կռիվներ են մղել շրջակայքի բնակիչները: Այստեղ սասանցիները պաշտպանվել են նաև 1894 և 1904 թթ թուրքական ջարդարարներից: 1904 թ օգոստոսի 3-ին Ս բ վերջնականապես քանդվել ու ավերվել է: Ասորեստանի թագավոր Թգլաթպալասար III-ի արձանագրության մեջ Ուրարտուում հիշատակված Սասսու բերդը պետք է որ Ս բ լ ինի:
Սասուն, Сасун, Sasun, Սանասանա, Սանասինա, Սանասնայե, Սանասուն, Սանասունք, Սանսան, Սանսաննա, Սանսոն, Սանսուն, Սասնա գավառ, Սասնո գավառ, Սասնո երկիր, Սասնո ձոր, Սասնո տան, Սասնոց գավառ, Սասնոց երկիր, Սասոն, Սասունք, Վերին դաշտ - Գավառ Մեծ Հայքի Աղձնիք աշխ-ում, Հայկական Տավրոս լհմկ-ի տարածքում: Հս-արմ-ում սահմանակից էր Հաշտյանք, հս-արլ-ում՝ Տարոն, Խութ, արլ-ում Ա հր-ում Սալնոձոր, Գզեխ ե Նփրկերտ գավ-ներին: Ս Հայաս¬տանի ամենալեռնային շրջ-ներից է: Երկրամասը անդնդախոր ձորերի, անանցանելի կիրճերի, մթին անտառների, սառնորակ ու հանքային աղբյուրների, արագահոս գետերի ու գետակների հազվագյուտ ու գեղեցիկ մի շրջ է: Գավ-ի կարևոր լշ-ներն են Սիմն ու Սասունի լ-ները՝ Անդոկ, Ծովասար, Կեպին, Մարաթուկ և այլ բարձրաբերձ գագաթներով: Ս–ի տարածքից են սկիզբ առնում ու դեպի հր հոսում Տիգրիսի ավազանին պատկանող Բաթման, Խուլփ, Սասունի և ուրիշ շատ գետեր ու գետակներ: Այստեղ մշակելի հողատարածությունները խիստ սակավ են, եղածներն էլ ընկած են նեղ գե¬տահովիտներում և նախալեռնային գոտիներում: Ավելի ընդարձակ ու փարթամ են ալպյան արոտավայրերը: Գավ-ի տարածքի զգալի մասը ծածկված է խիտ ու մթին անտառներով, որտեղ որոշ ծառատեսակների տերևների վրա ամռանը գոյանում է քաղցրավուն մեղրահյութ՝ գազպեն (մանանա) անունով: Սասունցիները այն օգտագործում էին որպես սննդանյութ և պատրաստում զանազան ուտեստներ: Երկրամասի կլիման խիստ է, ձմեռը՝ ցրտաշունչ, առատ ձյան շերտով, բքով, և տնում է մինչև 7 ամիս: Ս հետագայում ֆիզիկաաշխարհագրական տարածք էր և բաժանված էր հիմնականում Դիարբեքիրի ու Բիթլիսի, մասամբ նաև Խարբերդի նահ-ների միջև: Ս գավ-ի հին ժամանակների ներքին վարչական բաժանումների մասին քիչ բան է հայտնի: 19-20-րդ դդ էլ այղ բաժանումը կայուն չի եղել, նրա գվռկ-ները կամ ենթաշրջաները մշտապես փոփոխվել են: 19-րդ դ և 20-րդ դ սկզբներին Ս-ում հիշատակվում են հետևյալ գվռկ-ները՝ Բռնաշեն, Բուն Սասուն, Խարզան, Խութ-Բռնաշեն, Խուլփ, Հազզո-Խաբլջոզ, Մոտկան, Շատախ, Տալվորիկ, Փսանք: Ս-ի բնակավայրերի բնակչության և ազգային կազմի մասին վիճա¬կագրական տվյալները թեև վերաբերում են 19-րդ դ վերջերին և 20-րդ դ սկզբներին, սակայն վստահելի ու գիտական չեն: 1915թ նախօրյակին Ս բավական խիտ բնակեցված երկրամաս էր: Գուցե հավանական է այն տվյալը, որ այդ ժամանակ Ս ունեցել է 539 բնակավայր, որի կեսից ավելին հայաբնակ էր, մյուսներում էլ ապրում էին հայեր ու քրդեր: Բնակչության հիմնական զբաղմունքը երկրագործությունն ու անասնապահությունն էր: Գետահովիտներում և նախալ-նային շրջ-ներում հայերը զբաղվում էին նաև արհեստներով (զինագործություն), խաղողագործությամբ, պտղաբուծությամբ, շերամապահությամբ: Հացահատիկներից լայն տարածում ունեին տարեկանը, կորեկը, գարին և գլգըլը: Անասնապահության հիմնական ճյուղերն էին մանր ու խոշոր եղջերավոր անասնապահությունը և ձիաբուծությունը: Կլիմայական խիստ պայմանները և մշակելի հողերի խիստ սակավությունը Ս-ի հայերի մեջ դարեդար պատվաստել են մեծ կամք ու աշխատասիրություն: Սասունցիները համառ, դժվարությունները հաղթահարող և չարքաշ սոցիալական ու քաղաքական պայմաններին դիմացող մարդիկ էին: Սասունցիների մեջ մարդասիրության հետ մեկտեղ սերնդե սերունդ ձևավորվել էր մեծ կորով ու քաջություն՝ իրենց անձն ու ունեցվածքը պաշւոպանելու համար: Ազատատենչ սասունցիները չարության ու բռնության դեմ միշտ էլ անհավասար պայքար են մղել և ունեցել անթիվ զոհեր ու զրկանքներ: 1894 թ հայկական կոտորածների ժամանակ թուրքերը Ս-ում ավերել ու կողոպտել են 40 գ, սպանել շուրջ 15000 մարդ: 19-րդ դ վերջերի և 20-րդ դ սկզբների Ս-ի հայերի ինքնապաշտպանական կռիվներում նշանավորվեցին հայ ժողովրդի քաջարի զավակներ Արաբոն, Հրայրը, Տամատյանը, Պոյաճյանը, Անդրանիկր (Օզանյան), Գևորգ Չավուշը, Գրգոն, Քոլոզը, Աղբյուր Սերոբը, Իշխանը և շատ ու շատ ուրիշներ: Հայերի անհավասար գոյամարտը թուրք ջարդարարների և քուրդ ցեղա֊ պետների դեմ ավարտվեց հայերի համար մեծ ողբերգությամբ: 1915-16 թթ Ս-ում զոհվեց ավելի քան 60000 հայ: Կենդանի մնացածներից շատերը մեծագույն դժվարություններով անցան Արլ Հայաստան և բնակություն հաստատեցին ներկայիս ՀՀ Աշտարակի ու Թալինի շրջ-ների գ-երում:
Ս անվան գիտական ստուգաբանությունը հայտնի չէ: ժողովրդական ավանդություններից մեկում ասվում է, որ տալվորիկցի Մրգոյի և Պետոյի տան առաստաղի գերաններից մեկը ծանրության տակ կախվում է, մարդիկ մինչև նոր գերան կբերեին, տեղում եղողներից մեկը ձեռքը դեմ է անում ճկված գերանին և գոչում՝ «սա մսա սուն» – սա էլ քեզ սյուն, և իբև դրանից էլ այդ երկրամասը ստանում է Ս անունը: Ս անվան հնագույն հիշատակությունը «Սասսու» ձևով պահպանվել է Ասորեստանի թագավոր Թգլաթպալասար 3-րդի մթա 8-րդ դ թողած սեպագիր արձանագրություններում: Հայկական մատենագրության մեջ այն առաջին անգամ հիշատակում է Անանիա Շիրակացին (7-րդ դ ), որպես Աղձնիք աշխ-ի 10 գավ-ներից մեկը:
Արաբական նվաճումների ժամանակ՝ 850-ական թթ, Ս դարձավ ազատագրական պայքարի կարևորագույն կենտրոններից մեկը, որտեղ և սկսվեց ձևավորվել հայկական «Սասնա ծռեր» ժողովրդական դյուցազներգությանը: 11-12-րդ դդ բյուզանդա-սելջուկյան նվաճումների ժամանակ Ս պահպանում էր իր անկախությունը: 11-րդ դ Մուշեղ և Թոռնիկ իշխանները Ս-ի տարածքը ավելի էին ընդարձակել: 16-րդ դ Ս նվաճել են թուրքերը: Թուրքական երկարամյա տիրապետության ընթացքում նույնպես Ս հաճախ պահպանում էր իր կիսանկախ վիճակը և ըմբոստանում բռնության ու կամայականության դեմ: Այդ ժամանակաշրջանում աստիճանաբար Ս են սկսում թափանցել քրդական ցեղերը: 1915 թ եղեռնից հետո Ս իսպառ դատարկվեց հայերից: Այժմ երբեմնի խիտ բնակչություն ունեցող գավ-ը Թուրքիայի ամենանոսր բնակեցված տարածքն է: