Marash

From Armeniapedia
(Redirected from Maraş)
Jump to navigation Jump to search
General view of Marash
Traditional architecture of Marash

Marash (Մարաշ, Мараш), a city now in Turkey and called Kahraman-Marash. It was also known as Andiok (Անտիոք), Andiok Giligio (Անտիոք Կիլիկիո), Kermanig (Գերմանիկ), Kermaniga (Գերմանիկա), Kernanige (Գերնանիկե), Kermanigi (Գերմանիկի), Kermaniga (Գերմանիկիա), Kermanig-Gesarid Kurkum (Գերմանիկ—Կեսարիտ Գուրգում), Gajramanmarash (Կաճրամանմարաշ), Gara Marash (Կարա Մարաշ), Giligian Andiok (Կիլիկիան Անտիոք), Ghara Marash (Ղարա Մարաշ).

Famous Marashtsis

  • Ben Bagdikian - American educator and journalist
  • Kerasim Panosi Aharonian / Գերասիմ Փանոսի ԱՀարոնյանը (1916) - հրապարակախոս, խմբագիր, հասարակական գործիչ, Նյու Յորքի ամերիկյան միջազգային ակադե-միայի պատվավոր դոկտոր
  • Krikor Astarjian / Գրիգոր Ասթարճյանը (1888) - մշակութային գործիք
  • Harutiun Asdurian/ Հարություն Աստուրյանը (1880) - պատմաբան
  • A. K. Sanchian / Ա. Գ. Սանջյանը (1921), պատմ գիտ դ-ր, պրոֆ
  • Armenag Arukian / Արմենակ Արըգյանը (1865), minstrel (աշուղ)
  • Harutiun Arukian / Հարություն Արըգյանը (1870—1918 - minstrel

Needs translation

Marash is a city in Cilicia (Կիլիկիա), in Adana (Ադանա) state (from 1890 in Haleb state), in Marash region (գավ-), and the administrative center of that region. It is found by the left bank of headwaters of the Chahan River (Ջահան գետ), about 10km east of the banks of the river, at the southern foothills of Akhr (Ախըր) mountain, surrounded by gardens and woods, on hills that formed an amphitheater. In the center of town, on a hill was found the old fortress, a small valley passes through the town, on which there were many bridges made of stone. Ձորը Գանլը դերե գետակով, split the city into two neighborhoods, Tul tatuli (Դուլ ղադըլի/Տուլ ղադըլի) and Bayazadli (Պայազատլի). The streets were narrow and dirty. The longest street was Bedestenn (Պետեսթենն), which was covered with arches made of wooden planks. Marash is abundant in water, every house has its own ever-flowing spring. On the Taks Arakelo (Դաքս առաքելո) hill, on both sides are flowing հորդաբուխ springs, which were worked by water mills. In the gorge between this hill and Akhur (Ախըր) Mountain the abundant springs formed the Gurkhkyoz (Կըրխգյոզ) and Halunuskyoz (Յալընըսգյոզ) streams, whose waters irrigated the city's gardens. The Marash Valley, where they grew wheat, rice, cotton, was irrigated by 7 streams.

In the 1880s Marash had 25,000 residents, of whom 10,000 were Armenian, the rest were Turkish except for 100 Jews [1]. In another survey (վիճակագրությամբ) of 1889 Marash had close to 10,000 households, of which 3,000 were Armenian [2]. Կ Պոլսի Այրիախնամ հանձնաժողովի 1910—12 թթ reports that the city's population was 12,000, of which 1/3 was Armenian. S.M. Tsotsigian (Ս.Մ. Ծոցիկյան) attested that in 1915 Marash had 70,000 residents, of which 40,000 were Armenian, the rest Turkish, Arab, Greek, etc.[3]. Aside from agriculture and husbandry, Marash's Armenians were occupied as craftsman (wood working, sock-making, leather work (կաշեգործութքլուն), dyeing (ներկարարություն), shoe-making (կոշկակարություն), ուշտակագործություն, ոստայնանկություն and shops (վաճառականությամբ). In the 1890s there were 1,900 shops, 7 taverns (իջևանատուն), 11 bathes (բաղնիք), 281 craft workshops (արհեստանոց), 2 home soap productions (օճառի տնայնագործական ձեռնարկություն), 11 bakeries (փուռ). Marash's Armenian Evangelical (լուսավորչական), Catholic and Protestant communities had 12 churches (ս Գեորգ, Ա Աստվածածին, ս Կարապետ, ս Սարդիս, ս Ստեփանոս, ս Քառասուն մանկունք են), of which 6 had attached primary (նախակրթարան) schools. Before the destruction (Կոտորած) Marash had the following notable working schools/colleges (վարժարաններ), the National Center (Ազգային կեդրոնականը) and H. Maljian (Հ. Մալճյան). It had a seminary/academy (ճեմարան), charitable (բարեսիրական) societies, hospitals. Here was published Jshmardutyun «Ճշմարտություն» (1919) periodical/magazine (պարբերական). Marash was the notable eastern frontier city of the Armenian state of Cilicia, and a business center. Caravans departed onto four routes from here, of which the most notable was the Ayas-Marash-Melidine (Մելիտինե) road. In some Assyrian inscriptions Salmanasar (Սալմանասար) city's (859 — 824) written Markasi (Մարքասի) city is found, which is said to be the same as Marash. Marash's name is well known from hold times. Ptolomy remembers the name of the city as Maras. The city's Kermanig(e) Գերմանիկ(ե) name was given after the powerful Roman named Kermanigos (Գերմանիկոս) (Tiberius Caesar's nephew), որը մ թ ա 18 թ գալիս է Կոմագենե՝ այս երկրի գործերը կարգավորելու։ Մ-ի Գուրգում անունը ոմանք նույնացնում են Միխայիլ Ասորու հիշատակած Ճոճում տեղանվան հետ: Մ—ի հնագույն բնակիչները եղել են խեթերը։ Հետագայում ուժեղանում է սեմական (ասորական) տարրը։ Մակեդոնական և սելևկյան տիրապետության շրջ-ում այստեղ բնակվում են նաև հույներ և հրեաներ։ Armenians likewise established themselves in Marash from ancient (վաղ) times. As Hovhan Vosgeperan (Հովհան Ոսկեբերան) attests, the Gogison region (Կոկիսոնի գավ–ը) was Armenian. From that time, the flow of Armenians to Marash and the area grew greater. Խաչակրաց արշավանքների շրջ-ում Մ-ում և նրա շրջակայքում հայերը բնակչության գերակշռող տարրն էին։

Marash's location has changed a few times in history. In antiquity, it was located 5-6km east, at the banks of the Erkenez river (Էրքենեզ գետակ). As a result of Byzantine-Arab (conflict? արշավանքներ), this town was destroyed, and Seyf Et Tovre (Սեյֆ Էդ Դովրե), the ruler of Aleppo built a new town, 1km east of today's city, in a place called Kara Marash (Կարա Մարաշ). Today Marash is being known by that name. The fortress of Marash was built in Byzantine times, and in the middle ages (միջին դդ) was known as Marvani (Մարվանի). During the time of Byzantine rule Armenian formed a large proportion of the city's population, ուստի ք հանձնվում է հայ իշխանների տիրապետությանը։ Those rulers were Kevork Mleh (Գևորգ Մլեհ) (915), Pilaraos Varajhnuni (Փիլարաոս Վարաժնունի) ?? (Ժանտ Փիլարտո», 1065), and Tatul (Թաթուլ) (1100). Հայկական տիրապետության շրջ-ում 11 եղել է եպիսկոպոսանիստ, իսկ 1065թ, կարճ ժամանակ՝ կաթողիկոսանիստ: Կիլիկիայում Եդեսիայի իշխանության հաստատումից հե-տո Մ դառնում է այդ իշխանության ավաններից մեկը: Սելջուկների տիրապետության անկումից հետո Մ միացվում է Կիլիկիայի հայկական թագավորությանը: Լևոն Բ այն գրավում է 1189 թ, Հեթում՝ Ա՝ 1266 թ: 16-րդ դ Մ անցել է օսմանյան տիրապետության տակ։ 17-րդ դ սկզբին Զուլկադրյան թուրք Ալա Էդ Դովլե բեյը ք տեղափոխում է այժմյան վայրը։ Մ–ում մեծ ավերածություններ են եղեք 1114 թ երկրաշարժի ժամանակ։ 1880-ական թթ երկու մեծ հրդեհների ժամանակ այրվել են հայկական թաղերն ու շուկան: Մ—ի հայ Բնակչությունը 1915 և հետագա տարիներին ենթարկվեց բռնագաղթի, նրա մեծ մասը զոհվեց: Երևանի արլ կողմում հիմնադրված ավանը, որտեղ բնակություն են հաստատել ներգաղթած մարաշցիները, ի պատիվ Մ-ի, անվանված է Նոր Մարաշ։

Մարաշի գավառ, Мараши гавар, Marashi gavar, Գերմանիկ, Գերմանիկա, Գերմանիկա, Կահրամանմարաշ, Մարաշ, «Մարաշա աշխարհ» Մարաշու գավառ — Գավառ (սանջակ) Կիլիկիայում, Ադանայի նահ–ում: Նոր (1880 թ հետո կատարված) վարչական բաժանմամբ մտել է Հալեպի նահ–ի կազմի մեջ։ Կենտրոնը Մարաշ ք—ն Էր։ Սահմաններն էին` հր-ից Հալեպի, արլ-ից՝ Խարբերդի, հս–ից՝ Սեբաստիայի նահ-ները, արմ-ից ՝ Ադանայի գավ-ը: Կազմված էր 5 գվռկ–ներից՝ 552 գ-երով, Մ-ի գվռկ-ներն էին՝ Մարաշի, Զեյթունիէ Ալբիստանի, Անտ-րունի (Անդերունի) և Բազարջակի: 10-րդ դ վերջերին ուներ 178000 բնակիչ, որից 50000-ը հայ, մնացածը` թուրք, քուրդ և արաբ։ 20-րդ դ սկզբին ուներ 18105 քառ կմ տարածք, որից 105100 հա մշակելի հողեր , իսկ 45000 հա անտառներ էին; Գավ–ի մեծագույն մասը լ-նային է: Ջրառատ է, գետերով հարուստ. գլխավոր գետը Ջահան (Պիռամոս) գետն է: Զբաղվում էին ցորենի, բամբակենու, բրնձի, ծխախոտի, քունջութի մշակությամբ և այգեգործությամբ, այդ թվում նաև խաղողագործությամբ: Ունի. ընդարձակ արոտավայրեր, որոնք կերի բնական բազաներ էին կիսաքոչվորական անասնապահության համար։ Բնակչության մի մասը զբաղվում էր նաև արհեստներով (ատաղձագործություն, կավագործություն, թամ բագործություն)։ Կան երկաթի, վարդագույն և սև մարմարի հանքեր: Հայտնի են Զեյթունի, Ալբիստանի, Մարաշի հանքա¬յին ջրերը: Համապատասխանում է հին Կոմմագենե, ապա Եփրատացվոց աշխ երկրին: Կազմել է Երրորդ Հայքի մի մասը։ Մինչև բռնագաղթը այստեղ ապրող ավելի քան 38000 հայ բնակչությունից բռնագաղթից հետո մնաց 10000 հայ, որոնց մի մասն էլ կոտորվեց հետագա կռիվներում, իսկ փրկվածները առմիշտ հեռացան իրենց հայրենիքից։


Map

<googlemap lat="37.575059" lon="36.949081" zoom="11"></googlemap>

Armenians from Marash

Armenians who were born or who have lived in Marash:

Stanley Kerr

Armenians who's ancestors are from Marash:

Bedros Kojian, John Scourtis, Raffi Kojian, Sylva Scourtis

References

  1. «Արևելյան մամուլ» 1881, հունիս, էջ 222 — 224
  2. «Արաքս», 1889, գիրք Ա, էջ 38—46)
  3. «Արևմտահայ աշխարհ»