Dikranagerd
Diyarbekir (Դիարբեքիր)
Collapsed Armenian Church in 2004 - was later totally rebuilt and restored, then blown up again and confiscated by the Turkish government:
http://www.cilicia.com/pics/picm/DCP_8838_25p.jpg
One of the last Armenians of Diyarbekir:
http://www.cilicia.com/pics/picm/DCP_8881_25p.jpg
Surp Giragos Armenian Church
- Full article on Surp Giragos Church (Diyarbekir)
Surp Giragos is said to have been the largest church in the Middle East. This Armenian church is currently under renovation by the Kurdish city's directive and funding.
Needs translation to English
Դիարբեքիր, (Диарбекир, Diyarbekir), (Also known as Ամդացվոց քաղաք, Ամեդ, Ամեդա, Ամեդի, Ամեդու, Ամիդ, Ամիդա, Ամիդի, Ամիդիա, Ամիդու, Ամիթ, Ամիտ, Ամիտա, Ամմեա, Բիտ-Զամանի, Գարա-Ամիդ, Գարա-Ամիտ, Գարա-Համիդ, Դիարբագ, Դիարբակ, Դիարբակր, Դիարբաք, Դիարբաքր, Դիարբեկ, Դիարբեկր, Դիարպեկ. Դիյարբեքիր, Էմդ, Էմիդ, Կարա-Ամիդ, Կարա-Ամիտ, Կարա-Համիդ, Կարամիտ, Կոստանդիա, Համեթ, Համիդ, Համիթ, Յամիթ, Տիարբեքիր, Տիարպեքիր, Տիգրանակերտ) – City (fortified city) in Western Armenia, capital of Diyabekir province. Located in Historic Armenia's southwest. In ancient times and in old sources it is remembered as Amit (Ամիդ), Amita (Ամիդա), Amitu (Ամիդու), Amit (Ամիթ) and a multitude of related names. Սեպագիր արձանագրություններում կոչված է նաև Բիտ-Զամանի երկրի անունով, որտեղ գտնվել էր այն և բավական ժամանակ եղել է վերջինիս կենտրոնը: The name Diyabekir is relatively new, and probably has Arabic origin. Ընդ որում, սկզբում Դ էր կոչվում միայն վարչատարածքային միավորը՝ երկրամասը, գավ–ը, իսկ հետագայում ժողովուրդն այդ անունը տարածել է նաև նրա կենտրոն Ամիդի վրա՝ վերջինս նույնպես կոչելով Դ: Իբրև նոր անուն Դ համեմատաբար ճիշտ է ստուգաբանվել: Բայց և այնպես դրա մասին եղած ստուգաբանությունները հաճախ իրարից բավական տարբերվում են: Այսպես, ոմանք գրում են, որ Դ կազմված է արաբերեն «դիար»-ի («երկիր», «նահանգ», «շրջան», «բնակվելու տեղ») և նրա առաջին կառավարիչներից մեկի՝ Բեքրի անվան միացումից: Ուրիշները գրում են, թե իբր օսմանյան տիրապետության շրջանում այս նահ-ը բավական երկար ժամանակ մնացել է աննվաճ, «կույս», որից էլ իբր անունը կոչվել է «Դիարբեքիր», այսինքն՝ «երկիր կույսի», նկատի ունենալով, որ «բեքիր» արաբերեն նշանակում է «կույս»: Ամենից ընդունելին այն վարկածն է, ըստ որի ծագել է արաբական «դար»–ի («բնակության տեղ», «գավառ» և այլն) հոգնակի ձևի՝ «դիար»-ի և «բեկր կամ բակր» արաբական ցեղանվան զոգորդությունից՝ արաբերեն տառադարձությամբ կոչվելով Դիարբակը, որը թուրքերենում դարձել է Դ:
Diyabekir is located on the western back of the Tigris River, at the skirt of a branch of the Armenian Taurus Mountains, which continue further south ձուլվում են գետի հովտում փռված հարթության հետ: Ք-ի մոտից սրընթաց անցնող Տիգրիսը, թողնելով հս-ից հր ուղղությունը, շրջվում է դեպի արլ և մինչև իր մեջ Արլ Տիգրիսն ընդունելը, շարունակ հոսում է այդ ուղղությամբ: Դ-ի շուրջը տարածվում են համանուն գավ-ի արգավանդ դաշտերը, որոնք հնից ի վեր հայտնի են եղել իրենց ցորենով, բամ բակով, տեսակ-տեսակ խաղողով, մրգեղենով: Այստեղ մշակում են նաև ծխա խոտ, զբաղվում մեղվաբուծությամբ: Հռչակված է մանավանդ իր սեխով: Կան աղահանքեր: Ք-ում բխում են աղբյուրներ, կան ջրհորներ՝ հազիվ մեկ-մեկու կես մետր խորությամբ: Դ իր բազմամյա պատմության ընթացքում գրեթե մշտապես եղել է տարբեր կարգերի վարչաքաղաքական միավորների՝ կուսակալությունների, իշխանությունների, էմիրությունների կենտրոն: Հնագույն ժամանակներում այն սեպագիր արձանագրություններում հիշատակվող Բիտ-Զամանի երկրամասի կենտրոնն էր, որ բավական ժամանակ դարձել էր ասուրա-ուրարտական պայքարի առարկաներից մեկը, հետագայում՝ Ծոփքի հայկական իշխանության կենտրոնը, ապա Մեծ Հայքի Չորրորդ Հայք աշխ–ի գլխավոր ք-ներից մեկը: Դ վարչական կենտրոն և կարևոր բք էր նաև արաբական տիրապետության շրջ-ում (7—9-րդ դդ) ու հետագա ժամանակներում՝ լինելով տարբեր տարածքներ ընդգրկող էմիրությունների իշխանանիստը: Թուրքական տիրապետության շրջ-ում ևս Դ միշտ եղել է և է իբրև վարչական կենտրոն՝ կուսակալության, վիյալեթի կառավարիչների աթոռանիստ:
Դ—ի մասին մեզ հասած տեղեկությունները բազմազան են և բազում: Նրա վերաբերյալ հիշատակություններ կան ասուրական և ուրարտական սեպագիր արձանագրություններում, հայ պատմագիրների (Մովսես Խորենացի, Ղազար Փարպեցի, Սեբեոս, Մատթեոս Ուռհայեցի) բյուզանդական, վրաց ու արաբական հեղինակների, եվրոպական ճանապարհորդների և այլոց մոտ: Այնուամենայնիվ ,Դ–ի հիմնադրման ժամանակն ու հանգամանքները մնում են անորոշ: Այն առաջին անգամ Ամիդու անունով հիշատակվում է մ.թ.ա. երկրորդ հազարամյակի վերջերին: 9—8-րդ դդ (մ.թ.ա.) նույն սեպագիր արձանագրությունների հաղորդած տեղեկությունների համաձայն Ամիդ-Դիարբեքիրը եղել է ուրարտական Բիտ-Զամանի կոչված երկրամասի՝ իշխանության կենտրոնը, որից հետո անցել էր Ասորեստանին, իսկ վերջինիս անկումից հետո (մ.թ.ա. 7-րդ դ վերջ)՝ մտել Հայաստանի մեջ: Սկսած այդ ժամանակներից, ավելի քան 600 տարի Ամիդ-Դիարբեքիրը մնում էր հայկական պետության կազմի մեջ: Ըստ Մովսես Խորենացու ք—ի ամրությունները կառուցել է Հայկազունի կամ Երվանդունի Տիգրանը մ.թ.ա. 6-րդ դ կեսերին: Այդ պատճառով էլ հայ պատմագրության մեջ Ամիդը հիշատակվում է նաև Տիգրանակերտ անունով, որը հաճախ շփոթել են Տիգրան Բ-ի կառուցած (70-ական թթ մ.թ.ա.) Հայոց հայտնի մայրաքաղաքի՝ Աղձնիքի Տիգրանակերտի հետ: Սակայն Տիգրանակերտ-Մարտիրոսապոլսի և Ամիդ-Դիարբեքիրի շփոթության պատճառը միայն այդ չէր: Բանն այն է, որ 6-րդ դ բյուգանդական կայսրեը Հուստինիանոսը (527 — 565) և Մորիկը Հայաստանի հր–արմ մասից ու Վերին Միջագետքից կազմել էին երկու պրովինցիա, որոնք երկուսն էլ կոչվում էին Չորրորդ Հայք: Դրանցից մեկի՝ Հուստինիանոսի ստեղծած Չորրորդ Հայքի կենտրոնը Տիգրանակերտ-Մարտիրոսապոլիսն էր, իսկ Մորիկինը՝ Ամիդ-Դիարբեքիրը: Այդ հանգամանքը նույնպես պատճառ է դարձել Տիգրան Բ-ի մայրաքաղաքի և Ամիդի նույնացման համար: Տիգրանակերտ մայրաքաղաքի դիրքը վերջնականապես ճշտվել է մեր դարի առաջին կեսում գերմանացի գիտնական Լեհման Հաուպտի կողմից, և այն ոչ մի առնչություն չունի Հայկազունի Տիգրանին վերագրվող մյուս Տիգրանակերտի՝ Ամիդ-Դիարբեքիրի հետ: Ամիդ-Դիարբեքիրը հզոր բք էր, Վերին կամ Հայոց Միջագետքի գլխավոր բանալին: Մասամբ այդ էր պատճառը, որ այն պարբերաբար դառնում էր խոշոր պետությունների պայքարի առարկա: 1-ին դ 30–ական թթ պարթևների ու հռոմեացիների միջև կնքված պայմանագրով Ամիդը Հայաստանից անջատվում ու միացվում է Ադիաբենին, իսկ հետագայում՝ 3-րդ դ վերջերին, անցնում է Հռոմեական կայսրությանը, որը 4-րդ դ այն վերակառուցելով ու ավելի ամրացնելով՝ դարձրել էր ամուր ռազմակայան ընդդեմ սասանյան Պարսկաստանի: Սակայն դրանով Ամիդի քաղաքական կացությու նն ամենևին չի կայունանում: Նույն դ-ի 60-ական թթ Պարսից Շապուհ 2-րդ արքան գրավում է Ամիդը մոտ երկուս ու կես ամիս պաշարելուց հետո: Դրանից հետո ք—ը փոխնեփոխ ընկել է բյուզանդացիների, արաբների, սելջուկ-թուրքերի, թուրքմենական ցեղերի ու այլոց տիրապետության տակ, իսկ 1515-ին՝ վերջնականապես նվաճվել օսմանյան թուրքերի կողմից:
Միջին դդ Ամիդ-Դիարբեքիրը եղել է մարդաշատ ք, սակայն նրա ժամանակվա բնակչության քանակի վերաբերյալ չկան արժանահավատ վկայություններ: Հայտնի է միայն, որ բնակչության մեծ մասը կազմում էին հայերը: Այստեղ ապրում էին նաև արաբներ, քրդեր, թուրքական ժողովուրդներ: Դ–ի բնակչության թվի վերաբերյալ ստույգ տվյալներ չկան նաև 19-րդ դ և 20-րդի առաջին կեսում: Թուրքիայի պակասավոր վիճակագրության տվյալները հակասական են: Այնուամենայնիվ, եղած աղբյուրների հիման վրա կարելի է կռահել, որ Դ 19-րդ դ վերջերին և 20-րդ դ սկզբներին ունեցել է 45—50 հազար բնակիչ, որից շուրջ 10-15 հազարը՝ հայեր: Նրանք թուրքական ջարդարարների կողմհց առաջին անգամ հարձակման են ենթարկվել 1895-ին: Համիդյան ցեղասպանները միայն առաջին երեք օրում ք-ում ոչնչացրել են 3000 մարդ, հրկիզել 2000 տ և հարյուրավոր խանութներ ու կրպակներ: Համիդյան ջարդերից մի կերպ փրկված թվով շուրջ 5000 հայեր բնաջնջվեցին երիտթուրքերի ձեռքով 1915-ին՝ մեծ եղեռնի ժամանակ: Եվ այդ ժամանակներից Դ զրկվել է հայ բնակչության հիմնական զանգվածներից: Ականատեսները վկայում են, որ դիարբեքիրցի հայերը ընդհանրապես կենսուրախ էին, սիրում էին ուխտագնացություններ, խնջույքներ, զբոսանքներ, որոնք սովորաբար ուղեկցվում էին երգ ու պարով:
Հնագույն ժամանակներից ի վեր Ամիդ-Դիարբեքիրը առևտրատնտեսական լայն կապերով կապված էր արտաքին աշխարհի` Արևելքի և Արևմուտքի երկրների հետ: Այստեղով էր անցնում Պարսից Դարեհ I-ի ժամանակ կառուցված «արքայական ճանապարհը», որ բանուկ էր մնացել նաև հետագա ժամանակներում, այստեղով են անցնում մեր դ սկզբներին անցկացված Բաղդադի երկա թուղին և Խարբերդ—Դիարբեքիր բարեկարգ ճանապարհը, որ խճապատվել է դեռևս անցյալ դարի 70—80-ական թթ ք–ում կային մի քանի շուկա-հրապարակներ և հարյուրավոր կրպակներ ու խանութներ: Այստեղ առևտուր էր կատարվում և՛ ներքին (գերազանցապես գյուղատնտեսական մթերքներով ու արհեստավորական արտադրանքներով), և ներմուծովի ապրանքներով: Ք-ի տնտեսական կյանքում, այնուամենայնիվ, առաջին տեղում գտնվում էր ոչ թե առևտուրը, այլ արհեստագործությունը: Դ Մերձավոր Արևելքում հռչակված էր իր ոսկերիչների, ջուլհակների, կոշկակարների, մետաքսագործների, դերձակների արտադրանքներով: Որոշ արվեստների գծով ք-ում առաջացել էին համեմատաբար խոշոր, նա խակապիտալիստական ձեռնարկություններ՝ մանուֆակտուրային տիպի, որոնք իրենց մեջ միավորում էին բավական թվով աշխատողներ: Դ-ից արտահանվող ապրանքների մեջ իրենց ծավալով ու որակով հատկապես հայտնի էին մետաքյսա ու բամբակյա գործվածքները: Ք-ի համար էական նշանակություն ուներ լեռնահանքային արդյունաբերոթյունը,որի մեջ աշխատում էին հարյուրավոր բանվորներ: Նրանք շրջակայքում գտնվող հանքավայրերից արդյունահանում ու հումք վիճակում արտահանում էին անագ, պղինձ ու երկաթ: Դ–ի բնակիչների մյուս զբաղմունքներից էին երկրագործությունը, բանջարաբուծությունը, այգեգործությունը և մասամբ անասնապահությունը: Առանձնապես հռչակված էին նրա սեխը, խաղողն ու պտուղները: Որոշ թվով մարդիկ Տիգրիսում զբաղվում էին ձկնորսությամբ:
Դարերի ընթացքում Դ-ում կերտվել են տարբեր կարգերի կառուցվածքներ ու ճարտարապետական կոթողներ՝ սկսած աղքատ, կավաշեն կամ աղյուսակերտ խրճիթներից մինչև պալատները, պաշտպանական ամրությունները և եկեղեցիներն ու մզկիթները ներառյալ: Ք—ի հնագույն բերդն ամբողջությամբ ավերված է, և նրա մնացորդները հազիվ են նշմարվում: Հետագայում, մասամբ թուրքական տիրապետության օրոք, մասամբ դրան նախորդած դդ կառուցվել են Դ—ի մինչև օրս հիմնականում կանգուն մնացած ամրությունները: Ք—ի պաշտպանական պարիսպը կառուցված է անշաղախ, իրար մեջ ագուցված քարերից, ունի 8 կմ երկար, 10 մ բարձր և 5 մ լայն: Աշտարակների թիվը հասնում է 72-ի` խորհր դանշելով Քրիստոսի 72 աշակերտներին: Դրանցից 12-ը առավել հաստապատ էին ու ավելի բարձր՝ խորհրդանշեքով 12 առաքյալներին: Աշտարակները կրկնահարկ էին: Դրանց ստորին հարկերը ծառայել են որպես մթերանոցներ ու զինանոցներ, իսկ վերին հարկերը՝ զորանոցներ: Պարիսպն ունի մետաղակուռ չորս դարպասներ, որոնք նայում են դեպի հորիզոնի չորս կողմերը: Դրանցից հս-ը միջին դդ կոչվել է Հայոց դուռ (արաբերեն` Բաբ-ալ-Արմանի), ավելի ուշ` նաև Լևոնի դուռ, Կարնո կամ Էրզրումի դուռ, արմ-ը՝ Հոռոմոց (բյուզան-դացիների) դուռ, հր-ը՝ Մերդինի (Մարդինի ) դուռ, իսկ արլ-ը՝ Նոր դուռ կամ Շաթ (գետի) դուռ: Միջնաբերդը տեղադրված էր ք-ի հս-արլ մասում, բարձր ժայռի վրա: Այն շրջապատված էր քառադուռ ու աշտարակավոր դար պասով և համարվում էր փաշայի նստավայրը: Միջնաբերդում էին գտնվում Ոսկեզուն պալատը՝ փաշայի դղյակը, պարիսպներով, շատրվաններով, կամարակապ հովանոցներով շրջապատված արքունի պալատը և այլ կառույցներ: Բուն ք-ի հուշարձաններից իրենց ճարտարապետությամբ ու ճոխությամբ աչքի էին ընկնում եկեղեցիներն ու մզկիթները, որոնց ընդհանուր թիվը 19-րդ դ վերջերին հասնում էր 50-ի: 20-րդ դ սկզբներին Դ–ի հայկական գործող եկեղեցիները թվով երկուսն էին՝ հնգախորան ս Սարգիսը, որն ուներ բազմաթիվ արժեքավոր ձեռագրեր, և յոթնախորան ս Կիրակոսը: Կային նաև ասորական և հունական մի քանի եկեղեցիներ: Գլխավոր մզկիթը՝ Ուլուջամին, որ շատ շքեղ շենք է, հնում եկեղեցի էր ս Աստվածածին անունով՝ հիմնված բյուզանդական Հերակլ կայսեր օրոք՝ 629 թ, իսկ հետագայում վերածվել էր մզկիթի: Ք-ում տարբեր ժամանակներում մզկիթների էին փոխվել նաև նախկին Կաթողիկե, ս Գևորգ, ս Երրորդություն, ս Հովհաննես և այլ եկեղեցիներ: Այդ երևույթը միայն դիարբեքիրյան չէր: Մեր երկիրը ներխուժած մահմեդական տիրակալները՝ արաբական, սելջուկյան, թուրքական նվաճողները, մզկիթ «կառուցելու հարմար ու ձեռնտու» միջոց էին համարում սոսկ եկեղեցիների խաչերը մահիկով փոխարինելը: Այդ եղանակով բազմաթիվ եկեղեցիներ մզկիթների էին վերածվել նաև Դվինում, Անիում, Վանում և Հայաստանի տասնյակ այլ ք-ներում: Պատմաճարտարապետական առումով Դ-ի ուշադրության արժանի մյուս կառոււցներից են ընդգետնյա ուղին և Տիգրիսի կամուրջը: Ստորգետնյա ուղին սկսվում էր ք—ի Բուդաղա կոչված շուկայի մոտից և ձգվում մինչև ք—ից դուրս գտնվող կառափնարանը: Այս գետնուղին հնադարյան է, և նրա կառուցման ճշգրիտ ժամանակը մեզ համար մնում է անորոշ: ՏԻգրիսի կամուրջը, որ բանուկ է մինչև այժմ, ունի 10 կամար: Դրա վրայով է ք-ը կապվում Տիգրիսի ձախափնյա շրջ-ի հետ: Ք-ի ամրությունները, տները, եկեղե֊ ցիներն ու մզկիթները և մյուս կառույց-ները շինված են հիմնականում սևին տվող որձաքարերից: Այնպես որ ք-ի կառուցվածքների ընդհանուր գույնը սևն է, որի հետևանքով էլ այն հաճախ կոչվել է Սև Ամիդ («Կարա Ամիդ»): Ք-ում կային նաև կիսաաղյուսաշեն և կավակերտ տներ: Դ-ում տները սովորաբար ծած¬կում էին հարգով և կավահողով: Ք խիստ հատակագծման չէր ենթարկված: Փողոցները ծուռումուռ էին, փոշոտ, նեղ ու անշուք: Անշուք ու մանր էին նաև հրա֊ պարակները: Ք—ի խմելու և ոռոգելու ջուրը ստացվում է ներսի աղբյուրներից, ջրհորներից և շրջակայքում բխող աղբյուրներից ու գետերից:
Դ—ը հայկական մշակույթի հայտնի կենտրոն էր դեռևս վաղ միջնադարում: 5-րդ դ մատենագիր Ղազար Փարպեցին այստեղ է գրել Վահան Մամիկոնյանին ուղղված իր հայտնի «Թուղթը»: 1872—1873 թթ Դ-ում կար հայկական 6 վարժարան, իսկ 19-րդ դ վերջին դրանց թիվը արդեն 7-ն էր, որոնցից երկուսը եկեղեցիներին կից էին, իսկ մյուս հինգը պատկանում էին Անձնվեր, Հայրենասիրաց, Մեսրովբյան, Պատանյաց և Համազգային ընկերություններին: Վարժարաններից մի քանիսը բարձր տիպի էին. գրանցում գրագիտություն տալուց բացի, ավանդվում էին նաև ճարտարապետություն, աշխարհագրություն, տրամաբանություն, փիլիսոփայություն, երկրաչափություն, երաժշտություն և այլ առարկաներ:
Ժամանակակից Դ սովորական ասիա կան նահանգական քաղաք է: 1960 մարդահամարի տվյալներով նրա բնակչության քանակը հասնում էր 80645 մարդու, իսկ 1970-ին՝ 138,7 հազարի: Ք–ի արդյունաբերական ձեռնարկությունները սակավաթիվ են և համեմատաբար փոքր մասշտաբի: Այստեղ գործում են սննդի և տեքստիլ արդյունաբերության ձեռնարկություններ, ավտոհավաքման գործարան: Երկաթուղային կայարան է ու խճուղային մի քանի ճանապարհների հանգույց: Իսկ իր արտաքին տեսքով, հատակագծմամբ ու բարեկարգմամբ այն շատ քիչ է տարբերվում նախորդ ժամանակներում ունեցած վիճակից:
Articles
Come back, Diyarbakir mayor tells Armenians
By Ipek Yezdani September/27/2012
DIYARBAKIR - Hurriyet Daily News Diyarbakir's BDP-member mayor issues a call for exiled Armenians to `return to their city' following the 1915 events while condemning the massacres as `cruelty'
The mayor of Diyarbakir Metropolitan Municipality has invited all Armenians and other non-Muslim peoples whose ancestors were born in the southeastern province before being forced to flee during the 1915 events to return to the city.
`An Armenian, an Assyrian and a Chaldean, whose grandfathers or great-grandfathers were born in Diyarbakir, have the same right to live in Diyarbakir as I have, [speaking] as a Kurdish person who was born in Diyarbakir. I would like to invite all the ethnic groups whose ancestors lived in Diyarbakir back to Diyarbakir again. Come back to your city,' Osman Baydemir told Turkish and Armenian journalists on Sept. 25 on the sidelines of a roundtable conference called `Expanding the Scope of Dialogue: Media and Armenia-Turkey Relations at the Current Stage' that was organized by the Yerevan Press Club in Diyarbakir.
Kurds, Armenians, Chaldeans, Yezidis and all the ethnic groups that once lived in Diyarbakir took part in the construction of Diyarbakir's city walls, Baydemir said. `So all of these people have a right to this city.'
According to `Talat Pasa's Black Book,' written by the historian Murat Bardakci, there were 56,166 Armenians living in Diyarbakir before the events of 1915. Baydemir also said `he curses the cruelty of 1915 within his conscience.' `We refuse the legacy of our grandfathers, who took part in this massacre [the events of 1915], we refuse to be a part of what they lived, and we commemorate those of our grandfathers who were opposed to this massacre and cruelty,' said Baydemir, who is from the Peace and Democracy Party (BDP), which is focused on the Kurdish issue.
Many researchers have said the ruling Party of Union and Progress during the Ottoman Empire used Kurdish militias known as the `Hamidiye troops' against the Armenians in the events of 1915.
`Denying the crimes that were committed by some of our grandfathers would be the same as becoming a part of [those crimes]. We first have to accept the sufferings of the people in order to be able to heal the wounds,' the mayor said.
Baydemir said one of his biggest dreams was to construct a common monument in memory of all of those who were lost in the region, including Armenians, Turks, Kurds, Assyrians and Chaldeans up until the 1930s. `I would like to visit this monument with Turks, Armenians and Kurds all together and cry for our lost ones all together. Turks, Kurds, Persians, Arabs - we all have to succeed in negotiation and dialogue in order to be able to live with each other.'
| This article contains text from a source with a copyright. Please help us by extracting the factual information and eliminating the rest in order to keep the site in accordance to fair use standards, or by obtaining permission for reuse on this site.. |
Turkey seizes six churches as state property in volatile southeast
April 6, 2016
After 10 months of urban conflict in Turkey’s war-torn southeast, the government has expropriated huge sections of property, apparently to rebuild and restore the historical centre of the region’s largest city, Diyarbakir.
But to the dismay of the city’s handful of Christian congregations, this includes all its Orthodox, Catholic and Protestant churches. Unlike the state-funded mosques, Turkey’s ancient church buildings – some of which pre-date Islam – have been managed, historically, by church foundations.
The new decision has effectively made the Diyarbakir churches – one 1,700 years old, another built only in 2003 – state property of Turkey, an Islamic country of 75 million.
Turkey’s southeast is heavily populated by Kurds – an ethnic Muslim group also extending across Turkey’s borders into Iran, Syria and Iraq, where Kurdish militias are prominent in all the regional fighting.
Fierce fighting, centring heavily on Diyarbakir, has escalated since the end of a two-year ceasefire between the Turkish armed forces and the militants of the Kurdish Workers’ Party (the PKK) in June 2015.
Last autumn, the PKK youth declared self-rule over large parts of the Diyarbakir district of Sur, digging trenches and building barricades to keep authorities out. Blanket curfews left the populace under siege for weeks at a time, causing more than 30,000 to flee the city.
Then in late March, the government announced the “urgent expropriation” of 6,300 plots of land in the Sur district. Six churches are now under state control: the Virgin Mary Syriac Orthodox Church, the Surp (Armenian for “Saint”) Sarkis Chaldean Catholic Church, the Diyarbakir Protestant Church, the Apostolic Armenian Surp Giragos Church, an Armenian Catholic church, and the Mar Petyun Chaldean Catholic Church. Churches affected and their historical significance
For much of the past 10 months, the small Christian communities of Armenians, Assyrians, Chaldeans and Turkish Christian converts have been unable to access their church buildings in Diyarbakir’s city centre due to the heavy fighting; several have suffered minor damages.
Few Christian houses of worship exist in Turkey’s southeast. Although it is the ancestral homeland of Syriacs and Armenians, well over a million of these ethnic Christians were massacred and sent on death marches during the final years of the Ottoman Empire at the beginning of the 20th century.
Diyarbakir’s Surp Giragos Church is the largest Armenian church in the Middle East. Sitting near the banks of the Tigris River, its large bell tower stands out as a symbol of Christianity’s once vibrant presence in the region.
First built in the 1600s, Surp Giragos was closed in the 1960s after the city became depopulated of Armenians. After the diaspora funded $1 million for its renovation, Surp Giragos reopened in 2011.
Very few Armenians still live in Diyarbakir. The church only holds services for major holidays like Christmas and Easter, when priests fly in from Istanbul to offer communion. The rest of the year it has remained open as a tourist attraction.
The new expropriation order, published in the government’s Official Gazette on 25 March, came from a council of ministers led by Turkish President Recep Tayyip Erdogan.
| “ | The government didn’t take over these pieces of property in order to protect them. They did so to acquire them.
--Pastor Ahmet Guvener |
” |
The decision was based on Article 27 of Turkey’s Expropriation Law. According to Fatmagul Sari, the Minister of Environment and Urban Planning, the decision was made as a “last resort” to protect the area. In 2010, 330 structures in the Sur neighbourhood were demolished as part of an urban renewal programme.
The ruling has caused “disquiet” among Armenian, Syriac and Chaldean communities, according to the Turkish-Armenian daily, Agos. Multiple church foundations are preparing to appeal the decision. Archbishop Aram Atesyan of the Armenian Apostolic Church said he has demanded a meeting with Sari to ask the cabinet to correct the decision.
The Diyarbakir Bar Association is the first group to bring legal action against the decision. Any appeals must be filed within 60 days.
“Among the expropriated plots, there are structures belonging to public institutions ... and places of worship and residences considered as historical and cultural heritage,” according to a statement in Agos. “This decision, which seems to be made by the request of the Ministry of Environment and Urban Planning without any reason or justification, is unacceptable within the limits of constitutional order.”
Despite sporadic violence, some of the churches are now beginning to hold Sunday services once again. But with the Turkish government as the de facto owner of the properties, they could be closed down at any time.
“They want to destroy the living spaces and houses of the people who have survived death and massacres in those places,” said Figen Yuksekdagi, co-chair of the pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP).
She told a Turkish parliamentary group meeting on 29 March that nearly 90 per cent of the Sur district had been seized. “Where is the law and justice in this?” she asked.
Mulling legal action
Gafur Turkay, a member of the Surp Giragos Foundation, told World Watch Monitor the government hasn’t told them when the church property would be returned. He is in discussion with lawyers about taking legal action. So far the foundation has not taken a public position on the matter.
Turkay is a grandson of a survivor of the Armenian genocide committed under the Ottoman Empire in 1915-1917. His family accepted Islam to escape persecution, but he has in recent years re-embraced Christianity and publicly identifies as an Armenian.
Perhaps most shocking was the expropriation of the Virgin Mary Church in the Lalabey neighbourhood. The 1,700-year-old Syriac Orthodox church is of enormous importance to Eastern Orthodoxy. It holds such holy relics as a piece of the cross and the bones of the apostle Thomas.
Fr. Yusuf Akbulut, the priest of the church, said that he is currently holding talks with the government to have the church property returned.
According to Adnan Ertem, head of the Directorate of Religious Foundations, the government seized these properties only to safeguard the historical district of Sur from further damage. But the authorities have set no timeline for the return of the church properties to their respective Christian communities.
Local municipal officials criticised the decision for lacking legal justification and its potential to cause enormous social and cultural damage to the city. Cultural heritage director Nevin Soylukaya called on property owners to take legal action against the government.
That is exactly what one Turkish cleric is thinking of doing. Ahmet Guvener, pastor of Diyarbakir Protestant Church, is considering opening a lawsuit. Barring success in Turkish courts, he said he could appeal to the European Court of Human Rights.
He considers the expropriation move a bid to take over the city’s church buildings.
“The government didn’t take over these pieces of property in order to protect them. They did so to acquire them,” he told World Watch Monitor.
Government officials argue that the decision was even-handed, since mosque properties were also expropriated in the move. These include the Kursunlu Mosque (an Armenian church converted into an Islamic building in the 16th century), the famed “four-footed minaret” at the 14th century Sheikh Matar Mosque, and the 12th century Hazreti Suleyman Mosque.
But in Turkey, mosques are already state property, since the government funds their construction and upkeep, and pays the salaries of their imams.
To Guvener, the expropriation shows Turkey’s preferential treatment of its mosques over its churches. He complained that the state is confiscating Christianity properties that were privately funded by local communities, while at the same time building large mosques in the United States.
Guvener was referring to the Turkish government’s funding of a massive mosque near Washington D.C., inaugurated on 2 April during Erdogan’s visit to the United States. The mosque is constructed in the style of imperial Ottoman architecture, with two large minarets.
https://www.worldwatchmonitor.org/2016/04/4392638/
| This article contains text from a source with a copyright. Please help us by extracting the factual information and eliminating the rest in order to keep the site in accordance to fair use standards, or by obtaining permission for reuse on this site.. |
Armenian, Assyrian Writing Removed from Sur Municipality Building in Diyarbakir
December 9, 2016
DIYARBAKIR, Turkey (A.W.)—The Armenian and Assyrian (Neo-Aramaic) writing on the Sur municipality building in Diyarbakir was recently removed and replaced by a Turkish flag. Istanbul-based Armenian bilingual newspaper Agos reported on Dec. 8 that the sign, which was placed in 2012 and was written in four languages (Turkish, Kurdish, Armenian, and Assyrian), was ordered to change by a state-appointed monitor.
The four-language sign was the initiative of then Sur Mayor Abdullah Demirbaş—a longtime advocate for Armenian rights. Demirbaş worked tirelessly for the Surp Giragos Church reconstruction in 2011. On the occasion of the re-opening of the church, he addressed the Armenians who had gathered there: “Welcome, my brothers and sisters! We are very glad to see you in your own country, your own city!”
He presided over the official inauguration of the Monument of Common Conscience on Sept. 12, 2013, that was erected in Diyarbakir. During those ceremonies, in the name of the Kurdish people, he apologized for the atrocities committed against the Armenians and Assyrians. While visiting Providence, R.I., in 2013, he addressed the Armenian community at Sts. Vartanantz Church, and laid flowers at the Armenian Genocide Monument there.
On Aug. 9, 2015, Demirbaş was arrested by Turkish authorities in Diyarbakir on trumped-up charged. He was imprisoned until October 2015 and was only released due to health concerns, as he suffered from deep vein thrombosis, a serious condition where blood clots form in a vein deep inside the body.
Demirbaş has been continually targeted by the ruling authorities. His latest arrest was part of a larger wave of charges filed against a number of Kurdish politicians following the June 2015 general elections in Turkey, when the ruling Justice and Democracy Party (AKP) won a majority in parliament, but failed to secure a supermajority. Those elections brought the pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP) into parliament, with 13 percent of the vote. Failing to form a government following the June elections, the government scheduled a snap election on Nov. 1, 2015; the months leading up to the elections saw a number of terror attacks (such as in Suruc and Ankara), a renewed war against the Kurdish Workers’ Party (PKK), and the targeting of Kurdish-dominated areas in the southeast of the country, where the HDP had fared especially well during the elections. Diyarbakir’s Sur district suffered tremendously during this campaign of violence, which transformed the streets into a war zone.
“It is my duty as a human to wish for those with whom I live whatever I wish for myself, and it is worth doing so. This is why I am wishing freedom for the Kurds and I will also wish freedom for the Armenians, Assyrians, Chaldeans, Yezidis, and Alevis, no matter what I might face as a result. I know that even if I sleep in a jail cell for a thousand years, I will keep on believing that,” Demirbaş said in an interview with former Armenian Weekly editor Nanore Barsoumian back in March.
Armenian Cemetery
Thursday, February 20, 1997
ISTANBUL - The Dikranagerd City Council informed the Armenian Patriarchate of Istanbul that a 2,000 sq. meter section of the Armenian cemetery will be taken over in order to widen a city street–the Istanbul-based Marmara newspaper reported Thursday.
The Patriarchate was notified by telephone about the expansion of Dikranagerd's 14th Street on Wednesday. The General-Secretary of the City Council–Mehmet Alkesh–asked the Patriarchate to assist in locating natives of Dikranagerd currently residing in Istanbul regarding the matter. Individuals who have loved ones buried in that section of the cemetery will–according to Alkesh–be asked to be present while their relatives' bodies are exhumed and reburied in a different location.
According to Alkesh–an individual by the name of Lufti–who is the State Religious Affairs Council's (VAKF) liaison to the Armenian churches–had agreed to the takeover by the city government.
Upon investigating the background of Lufti–the Istanbul Patriarchate discovered that he was a member of the Assyrian community in Turkey–and had agreed to the desecration of Armenian gravesites without consulting the Armenian community. The cemetery in question is shared by Armenians and Assyrians–however–he did not have the right to speak on behalf of the Armenian community–the Patriarchate said.
The Istanbul Patriarchate was never informed of the plans–and to date–the Council has not contacted them regarding this matter.
According to report in Thursday's Jumhurriyet newspaper–the St. Mary's Armenian Church in Ayoub was the target of explosives and Molotov cocktails this week–Marmara said. Jumhurriyet cited the Armenian Patriarchate as its source–however according to Marmara–the Patriarchate has not made such statements.
According to Jumhurriyet–the alleged incidents occurred on Feb. 13 and Feb. 15.
This is not the first instance of Turkish government attempts at destroying Armenian landmarks and religious edifices and the attempts to erase any remnant of Armenians still continues.
Armenians of Diyarbekir
Armenians who were born or who have lived in Diyarbekir:
Armenians who's ancestors are from Diyarbekir:
Map
<googlemap lat="37.924159" lon="40.209103" zoom="13"></googlemap>