Bedros Tourian
Պետրոս Դուրյան
Petros Duryan (1851-1872) was the first poet to free the language from its classical formalism and speak in a vernacular that was both pure and noble. Born and educated in Istanbul (Hagop Baronian was one of his teachers), Duryan died of tuberculosis at the age of twenty. His entire oeuvre consists of about ten plays on historic themes, thirteen letters, and forty poems, where he speaks of death and ruin, unrequited love, helpless anger at social injustice, and hatred of all despotism. Duryan is also said to have left an unfinished autobiographical novel titled Nights of Bosphorus, which, like some of his plays perished in a fire shortly after his death. His influence on succeeding generations of poets was huge. “Duryan’s tears touched my frozen soul and opened it like a flower in spring,” one of them wrote. “It as through his poetry that I began to understand the language of flowers and the sweetness of sorrow… I was inebriated with life’s lyric song and the sun’s wine.” – Vahan Totovents
Poem in Memoriam of Vartan Lutfian
English
OUR two devoted hearts were joined and bound
By streaming rays, with heaven’s own light aglow;
We read each other’s souls like open books,
Where ’neath each word lay depths of love and woe.
Dost thou remember, on Mount Chamlajà,
In the dark cypress shade where mourners sigh,
How we two mused, and watched the Bosphorus,
Stamboul’s blue girdle, and the cloudless sky?
We sat in silence ; any uttered word
Would but have marred our souls’ infinity.
There like two flames we burned without a sound,
And shone upon each other, pale to see.
Like sad black moths that haunt the cypresses,
Our souls drank in the shadow and the gloom,
Drank endless sorrow, drank the dark-hued milk
Of hopelessness and of the silent tomb.
Deeply we drank, and long; but thou didst drain
The darksome cup that to thy lips was given,
Till thou wast drunken with it, and became
Thenceforth a pale and silent son of heaven.
Thy paleness grieved my soul; thy last faint look,
Turned on me ere thy spirit did depart,
Has fixed forevermore, O friend beloved,
The memory of thee in my aching heart.
Oh, art thou happy or unhappy there ?
Send me a message by an angel’s wing !
Tedious, alas ! and weary is this world,
Mother of griefs and bitter sorrowing.
If in that world there is a shady tree.
And a clear brook that softly murmurs near;
If there are found affection and pure love,
If the soul breathes a free, fresh atmosphere —
This very day would I put off this life,
This poor soiled garment should to dust return.
Ah, Vartan, answer! In the unknown land,
Say, hast thou found the things for which I yearn?
Ի գերեզմանն ամենասիրելվո Վարդան Լութֆյանի
Ո՜հ, երկնքի ժապավեններ՝
Ճառագայթնե՜ր՝ միացուցած
Էին սրտերը մեր միմյանց՝
Մեր սրտերը սիրանըվեր:
Նոքա միմյանցս համար քանի՞
Էին անհո՜ւն բա՛ց մատյաններ,
Հոն ամեն բառ խորքը մը ուներ
Իր ներքևը սիրո, ցավի:
Ո՜հ, կը հիշե՞ս, Չամլըճայի
Սարը նստած լո՜ւռ մըխայինք,
Ուր շուք տային մեզի նոճիք՝
Սև հովանոցք վշտահարի:
ԸՍթամպոլի կապույտ գոտվույն՝
Վոսփորի ծուփը դիտեինք,
Ուսկից և մերթ զ՚անամպ երկինք.—
Ո՛, ախորժնե՜ր լուռ մեր հոգվույն:
Այն հյուսկենները երկնքին՝
Այն ամպերը ձյունաթորմի՝
Մինչ երեկո, ո՜հ, մի առ մի
Մեր նայվածքը գըրավեին:
Չ՚էինք խոսեր, խոսքն մեր հոգվոց
Անհունությունը կը պղծեր,
Մենք զերթ երկու տժգույն բոցեր
Իրարու մեջ կ՚այրեինք սոսկ:
Մեր հոգիքը նոճիներու
Թուխ թիթեռներ էին տրտում,
Սև՜ ծըծեինք՝ սո՜ւգ անհատնում,
Նայեինք միշտ երկրես հեռու:
Անհուսությո՜ւն, գերեզմանի
Այդ սև կաթը շատ ըմպեցինք,
Քեզ հափրեցուց այդ ըմպելիք,
Եղար երկնից տժգույն որդի։
Քու դալուկըդ՝ զիս ցավցուց շա՜տ,
Եվ նայվածքըդ վերջին նըվաղ՝
Զ՚որ ուղղեցիր ինծի, ավա՜ղ,
Բևեռացուց յ՚իս հիշատակդ։
Երջանի՞կ ես հոդ թե թշվառ,
Զվարթնո թևով լուր մ՚ինձ ղրկե,
Ա՜հ, այս աշխարհն միշտ տաղտուկ է…
Ցավերու մեծ մայր մ՚է աշխարհ։
Ո՜հ, եթե հոդ ծառի մը շուք
Կա և նորա քով մեկ վըտակ,
Եթե կա հոդ սե՜ր անապակ,
Կան ազատ օդ, ազատություն։
Ո՜հ, կը թոթվեմ ես այս աղտոտ
Ձորձն հոգվույս՝ կյանքս՝ մինչ իսկ այսօր,
Հող կը հագնիմ, հո՜ղ սըգավոր…
— Ա՛հ, ուզածներս, Վա՛րդան, կա՞ն հոդ…։
1871